APRENDER DO BURRO, Xornal de Galicia

Había unha vez un pailán da aldea Azinhaga, berce do novelista Saramago, provincia de Ribatejo, desto van xa máis de cen anos: a única propiedade que presumía ter era un burro xa entrado en anos, andaría polos catorce, o équido, que Bernardo o seu amo, que de cotío o montaba, xa pasara dos sesenta e tantos.

   Ó outro día, recibín un contiño polo correo do computador, un e-mail como están a dicir os rapaces, do meu cuñado Manuel, que che anda dende o Nadal coma neno con zapatiños novos, moi engaiolado co asunto do Internet: ten o seu mérito, certo, pois xa vai por riba dos setenta de cara ós oitenta anos, e mesmo che digo que parece un mozo, presumindo de portátil thosiba, escribindo e reenviando mensaxes a cada pouco: "Recibín a túa mensaxe, cuñado, gustei moito do teu artigo na Voz de Galicia que fala da 'Gripe Española'. Obrigado, Manuel Barata Robalo": anda a vivir en Castelo Branco, capital de Beira Baixa, que fai raia con Cáceres na altura da ponte de Alcántara.

   O domingo pasado, mandoume outro e-mail, un reenvío dun amigo de Lisboa, co seguinde encabezamento:"Aprender do burro". O conto, impregnado coa sabedoría dos romances populares, vén falar dun burriño, que de necio tiña pouco, como imos ver:


"Había unha vez un pailán da aldea Azinhaga, berce do novelista Saramago, provincia de Ribatejo, desto van xa máis de cen anos, que a única propiedade que presumía ter era un burro xa entrado en anos, andaría polos catorce, o burro, que o Bernardo, o seu amo, que de cotío montaba nel, xa pasara dos sesenta e tantos. Pois aconteceu que o pobre animal, unha mala tarde que andaba solto de reatas, meteu a pata por onde no debía e foi de fociños, esvarando por un buraco, que lle chamaban a Boca do Inferno, unha poza que che era aínda ben fonda.

"O burro ergueu do chan mal como puido, pedindo de cando en vez pronto socorro, orneando a intervalos, cada vez más dilatados, dosificando as poucas forzas que lle ían quedando, case que esgotado, sen probar bocado, nin ver un raio de esperanza por ningures. O Bernardo, sen atinar a forma de sacar o burro daquel inferno, acudiu á casa do seu veciño, Gervasio, home moi apañado nos arranxos de ferramentas, que tan pronto amañaba un roto coma un descosido, que servira destino militar na Remonta, coidando cabalos, de onde viñera feito un home con pelo en peito, forte de carácter, duro e con vontade para tomar decisións. Ámbolos dous achegáronse onda o burro para estudar in situ a mellor solución.

"Despois de pensar un anaco, díxolle Gervasio erguendo paseniño as súas espesas cellas, namentres fitaba coa mirada fría de moucho o ollo negro da embocadura que tragara ó malpocado burriño: ó non dispor de grúa nin de roldanas, non vexo maneira nin xeito de sacar o burro de aí de embaixo; pensa, Bernardo, que na vida hai que ser prácticos: o burro é vello, de tódalas maneiras hache de morrer, coido que non che vai saír adiante da gripe do próximo inverno; gastar cartos e mais quebradeiros de cabeza para que? o mellor que podemos facer, penso eu e dígocho en confianza de min a ti, como amigos e veciños que somos, é enterralo onde está, a poza que lle sirva de cadaleito, botarlle terra encima e rematar o conto: dun só tiro chimpas dous paxaros.

Está ben pensado, asentiu Gervasio, máis ruín cós diaños, desagradecido con Platero, compañeiro de fatigas e de confidencias durante moitos anos. Hai que ir por unhas palas, engadiu. Así foi como estiveron a matinar sen creto e, logo, resolveron os cativos pensamentos. Aquela tarde, antes do solpor, comezaron a cavar na terra para encher a tumba co burriño dentro. Un cavaba, mentres o outro ía botando as padas encima do carrelo do pobre animal, á vez que o fería nas orellas grandes berrándolle:"Naciches burro, burro viviches e por burro vas morrer"; porén, a malpocada criatura recibía con desaires, orneos, couces e brincadeiras, a terra que lle chovía encima, sacudindo do carrelo as areas que, como aldraxes, ían caendo cubrindo o chan de vergoña.

Pouco a pouco, a terra foi subindo e, con ela, o burro, que malia de pateala con rabecha, sóuboa aproveitar para medrar e saír a flote: cada vez estaba máis preto dos homes; entón, aceleraron a xeira durante toda a noite, botando terra ás mancheas, sen deixar de proferir blasfemias cara o ceo, co gallo de acochar os orneos de protesta e rematar o asunto, que se lle viña complicando sen causa nin razón aparente: canta máis terra lle botaban encima, máis medraba o burro ata amosar triunfante diante dos homes os cales, abraiados, véndolle o cu á curuxa, fuxiron de alí, brincando como lagartos australianos, deixando as palas tiradas no medio do camiño e batendo os pés campo a través, polos eidos abaixo como se os levara o demo, mirando de esguello, a cada pouco ó burro, que agora amosaba medrado na beira da poza, seguro de si, abanicando coas orellas as últimas faragullas de terra que lle estaban a morder os ollos, plantado coma un xigante, relucindo unha pelame brillante de prata.