Airiños da miña terra

Aire. “Mestura que, constituída por osíxeno, nitróxeno e outros gases amais de vapor de auga, forma a atmosfera da Terra”. Vento. “Aire atmosférico en movemento” (RAG). A auga, a terra, o AIRE e mais o lume, para o filósofo Empédocles, e mais tarde para Aristóteles que denominou elementos, foron os principios básicos que constituían o mundo, teoría que séculos despois quedou desbotada cos avances da ciencia. O mundo sería, pois, unha determinada mestura deses catro elementos, en maior ou menor grao.                

Sen embargo, querida Marta, malia non querer esmiuzar agora tal teoría, con todo e iso, o ar para os filósofos helenos tiña esta simboloxía de hálito creador, de sopro de palabra, o mesmo concepto amosa no Xénese coa creación do home, de luz e mais lixeireza, de mobilidade e mais de liberdade como o voo ceibe das aves.                              

    A fraseoloxía coa palabra “aire” é abundante no galego, mais para non andar co aire nas pólas, pídoche, benquerida Marta, un respiro de atención, que non quero falar para o aire como cando explicaba metafísica no Instituto a rebuldeiros adolescentes: nun airiño de Deus remato o conto e xa quedas libre de planear ao teu aire como unha presumida bubela que se deixa caer ao canón do Sil dende o alto da capela de Triguás.            

    Ao reler o que vou escribindo ando no aire, cazando erros e mais erratas,  mais axiña me enfado, mecagoná! que corto o aire coa fouce! co cello engurrado do mal aire que me dá: como se for o aire de mariñeiro maniático de cando arranxa o camarote colocando cada cousa no seu sitio, aire que respirei cando mudei de aires nun cruceiro a Bos Aires, e perdoa polo bucle redundante, cos cartiños aforrados do ensino, que nos últimos anos non podía respirar o aire de loita polos recortes, ventando co nariz de vello perdigueiro que xa non aguantaría outro ministro Wert coa Lomce de seu, que me cómpre tomar aire fresco que a vida entrada no aire do outono xa non está atada cun barazo a un papaventos, que como di o outro empreñas do aire con ilusión e pares do vento un proxecto frustrado: e que cousa atopaches, aire de arriba?                               

    Vou como unhas castañolas co aire de primavera que abanica as folliñas de castiñeiro nos soutos da ribeira do Sil escoitando o lene sentir da natureza; co aire fresco que alivia as calores de verán na pasarela que serpea ao carón do Mao; co respiro de aires antergos de tumbas abertas en canal na aira da necrópole de San Vitor; vou de compaña cos aires renovadores do concello de Parada de Sil que poñen en valor o rico patrimonio que é de noso: aires de brisa renovada na proa do catamarán que asuca o Sil, airiños de música no concerto do mosteiro de Santa Cristina, aires alegres de vendima na fábrica da Luz, aires de achego de veciños que aventan coa criba de media lúa castañas secas en Purdeus, lecer de meu atando as folliñas do calendario que comeu o tempo ou xuntando as estampas daquela vida da infancia que levou o vento.        

    Que se afogue Eolo que aviva o lume devorando carballos e piñeiros! Suave airiño que seque as bágoas de desconsolada mai por un mal aire que lle deu a un fillo; mal berce de aire nado no océano que trae preñadas as nubes de ruinosa sarabia; non atopo abanico menciñeiro para saírmos airosos desta crise que nos mantén afogados; que leve o demo o mal aire que ventan os adegueiros de cara ao futuro; sopro na corrente de aire para que lles achegue o andazo aos políticos, que rouban con aires mentireiros de “non me consta,” aos que andamos pola vida coa cara lavada e cos petos baleiros.  
     Sopro de alento a persoas desvalidas que viven do aire; fol de aire ventoso que limpe as culpas a un pobre necesitado que rouba a un rico ladro; solta de gas ao aire polo escape de atrás que nos alivie dos recortes o día da festa das urnas, mandando aos políticos, aos que tornan a auga para o seu muíño, a tomaren o aire de Villadiego.    
                                 

Vento oportuno que esfarele a polución do escape da sociedade de consumo para que repartan o pan aos que veñen con cara de fame a petaren na porta da terra de promisión: que se derruben as tupidas cribas, nas fronteiras de alto aramado! Que lle baixen as orellas ao vento de Tarifa que sopra en popa a toda vela nas táboas do surf dos mozos ricos, pero que vira en contra envorcando as dornas de mozos pobres que escapan do sur, en guerra. Parada de Sil,  Ribeira Sacra.  Airiños...

                             

A memoria da auga

A auga do río Leteo lavaba a memoria e, no seu canto, aniñaba o esquecemento, en troques, querida Claudia, a auga doutros ríos, e das fontes das que se alimentan, de certo que a fai medrar, como son as augas doces, e benditas, recollidas na pía bautismal que han de deixar limpos, como cus de anxos, aos miúdos que xa nacen lixados co pecado orixinal herdado dos nosos devanceiros que levaban daquela unha vida regalada no paraíso, perdéndoa, os moi parvos, por fincarlle os dentes a unha mazá, vestida de reineta, historia sagrada que aínda lembro de cando neno. Así e todo, tamén hai augas salgadas, malditas e invasoras, dun tsunami que borran do mapa tanto a cristiáns coma a pagáns. Mais o líquido elemento dá lentura ao noso corpo, somos auga, certo, zumegando a sobrante polos buratiños dos poros e mais por outros aliviadores de máis calado que se abren ou apertan como a billa dun cubeto. 

     A auga e mais o viño sonche bos; pero, mira, en doses comedidas, aínda che son mellores: augas a cachón ou dunha treboada, que nuns sitios arramplan con todo e noutros nada, fronte ás preguiceiras gotas que pingan polos bicos dun tellado ou o orballo miudiño que vai caendo de cedo na horta para lavarlle a cara ás nabizas. Augas benditas, que cuspe o hisopo, e que perdoa as culpas a un finado; augas mornas que fan medrar o pan; augas que lle borra a cara tisnada a un larafuzas; augas de cristal da fonte da ninfa Sálmacis que remedian os quereres andróxinos, indefinidos de xénero; augas de maio, un regalo para as cortiñas sementadas de millo; augas menciñeiras que curan o mal de ollo; augas caídas do ceo, no setembro, que veñen a enmudecer as fauces do lume que alampa coa frouma dos piñeiros; augas da Fontefría de Maraván que apagan a sede dun camiñante solitario, rubindo a petada da ribeira de Sacardebois á montaña de Forcas. A auga, fonte de vida.

      Na mitoloxía helena fálase doutro río, o río Mnemósine, que nestes lares da ribeira do Sil recibe o nome de Mao, río humano, que resucita a memoria esvaecida dos vellos, tras amoleceren na poza dos Recordos unha noite de luar, mergullando cara dentro na introspección do pasado. Augas de cadeiras académicas que reguen os miolos mirrados de palabras patrimoniais, que con 'cousa', 'carallo', e 'logo' xa teñen abondo para aos dixomedíxomes nos faladoiros da telelixo, que deixa no dicionario palabras moucas e silandeiras, que antes camparon nos libros, esperando un certeiro dardo que as esperte, emporiso cómpren augas renovadas que as fagan abrollar nas ágoras da fala.

      A inmersión no río Mnemósine, acá nas fervenzas do canón do Mao, era o remedio para recobrar a memoria. Disque houbo un filósofo na Atenas de Pericles, que mentres cantaba o galo no alpendre, no alborexar dun novo día, coa cunca da man bebía auga de tal río, en compaña do seu can, Orto, de dúas cabezas coas que lapaba o dobro para darlle azos á memoria, e que chegara o cadelo a recordalo todo: seica que recitaba hexámetros en latín, naquela descoñecido, como declamaba versos de Homero: un can enciclopédico que sabía do presente, do pasado e até escudriñaba o futuro, no rango da pitonisa de Delfos: hoxe co seu fociño perdigueiro ventaría a saída da crise e, mesmo, desvelaría o intríngulis do finiquito diferido de Bárcenas. Certo. Máis sabios, o can e mais o mestre, que de tal niño tal paxariño, cós sete sabios de Atenas xuntos, á altura do mesmo peripatético Aristóteles, malia de volverse tolos ao final de cumpridas colleitas na Biblioteca de Alejandría, onde acudiran cunha beca dos seareiros de Dionisio para a pescuda das melloras da memoria no esquecer das sobremesas regadas con viño, simposio que se habería de repetir, despois dunha morea de anos na adega Ronsel do Sil que elabora viños de autor de cepas vellas, que quenta as orellas; vides derreadas cara ó sol nos socalcos da ribeira de Parada de Sil.

      Polo dito máis arriba, querida Claudia, podemos deducir como corolario que unha das virtudes da auga é ir retendo a memoria no seu ciclo eterno, mais cómpre abrir, de cando en vez, o aliviadoiro dos recordos, non sexa o demo que se presente a Parca coa axenda, e que un estoupe por causa do enmaraño das neuronas do hipotálamo, que enchen e quentan o depósito da caletre coa morea de estampas e de datos angazados. Uns vasos de viño tinto de mencía da Ribeira Sacra é a menciña recomendada para unha doada escolma dos recordos tecidos na arañeira da caluga que deben permanecer, desbotando aqueles que só cobran vida fuxidía na noite dos morcegos, así que para desconectar "bien valdrá, commo creo, un vaso de bon vino con el qual suele el pueblo fablar a su vecino", Gonzalo de Berceo dixit.