martes, 31 de maio de 2011

A escapada de Madrid a Sacardebois (Parada de Sil)


                                                                  Pasarela do Mao

A escapada do asfalto de Madrid tivo lugar na alborada do último venres de maio: desto xa pasou un mangado de anos. O pai de Claudia ó volante do coche; a nena, na súa cadeira atrás como é de seu; a avoa, adiante, di que se marea; o avó, detrás co outro fillo, aínda ceibe coma un cabrito que se ri do mundo, coa cámara, recollendo as incidencias da escapada de lecer a Sacardebois, berce e corazón da Ribeira Sacra.


En Pozuelo de Alarcón queda a nora, con Martita de só tres aniños: non tivo ánimos para saír nesta andaina por estar en estado de boa esperanza doutra nena que virá ó mundo no próximo setembro, se Deus quixer. En Villalpando, a primeira parada. Almorzo, café con leite e tostadas; a netiña, de cotío, alegre, pilla, divertida e agarimosa, que ben mereceu unha bola sorpresa de regalo da máquina da cafetería, por tomar, sen facer amago de noxos nin dicir misericordias de ningún tipo, unha cunca de leite, un zume de laranxa e mais un croissant.

  –Non corras tanto, ho, que vas a 140! A  máis de 120 non se pode ir, que salta o radar.
  –Que queres, que cheguemos de noite, como tartarugas a 110? ademais non imos a 140, nin farrapos de gaita me aproximo.
  –Ó chegarmos a Ourense, presta atención ó segundo desvío, o do Seminario, que te leva ó corazón da cidade.
  –Anda, cala, pecha o pico! cóntalle un conto de antano a Claudiña deses que gustas escribir no teu blog e na Región.










                           As Burgas













                                                                                                               Praza do Ferro

A verdade é que guiando o fillo, a viaxe non se fai pesada, abofé que non. Xa en Ourense, fomos aparcar por baixo da Alameda. Logo, entramos na Praza de Abastos para comprar uns filetes de tenreira rubia, patacas das novas, unha leituga rizada do país e mais unhas puñadas de cereixas, que sería a comida do sábado en Viana. A seguir, pasamos polas Burgas para que a nena vira esta fonte única da que xorde auga das entrañas da terra case que fervendo, malia a Claudiña, ó ollala fumegar, botouse a chorar co medo metido no corpo de escaldar as maos, a coitadiña, non vira tal cousa en ningures. Pasos arriba, a unha carreiriña dun can a piscina de augas termais das Burgas do cima estaba a espera dalgún cliente, deste xeito serían as termas romanas, máis ou menos, de tódalas maneiras que pouco valoramos o que é de noso, así nos vai –estaba eu a cavilar, se non falo é que estou a pensar nestoutro e naqueloutro, como os burros que cavilan moito e acertan pouco– mentres subiamos de vagar a petada cara á praza do Concello, onde durmían catro gatos, varados baixo o soportal da alcaldía. Disque representaban o movemento 15-M da provincia de Ourense, non sei cal será ese movemento, pois esta xente parece máis morta que revolucionaria. Nada que ver co rebulir de xente na Porta do Sol, onde estivéramos os días anteriores. A nena, xa cansa, atopábase a gusto no colo do seu pai, mentres embocamos a rúa da Paz: a sombreiraría de tantos anos, onde mercaba os chapeos de pano o mei pai; o Teatro Principal, onde ollei a primeira película por unha peseta, no galiñeiro; noutro lado a librería galega; no final da rúa, a praza do Ferro coa fonte do mosteiro de Oseira, un lugar onde o tempo camiña paseniño coma as pingas de auga que a cada pouco caen da fonte, preguiceiras. Na librería Torga, o pai da nena e mais eu quedamos un anaco a remexer nos libros, que nos gusta ollar as tapas do principio o do final e abrilos polo medio, en canal, rematamos o protocolo mercando tres: “Xente de aquí e de acolá” de Álvaro Cunqueiro, un libro do mosteiro de Santa Cristina e máis outro sobre a familia Andrade. Entrementres andabamos na escolma dos libros, entraron na librería un grupo de xente moza falando en galego culto e pulido. Estaban a sermonaren das novas edicións de Lois Pereiro, poeta, gañador das letras galegas e destoutro e daqueloutro dentro do quefacer diario, temas que ían xurdindo na conversa que estaban a teceren e desteceren como Penélope do conto. Confeso que gocei escoitándoos, recordando as xeracións de escritores que deu Ourense á literatura galega. Das moreas de lectores e librerías espalladas pola cidade, xorden os escritores da miña terra. Terra con lentura de onde brotan os contos, doados, como cogomelos no outono. O resto da familia, a avoa, Claudia e mailo tío foron sentaren nun velador da rúa do Paseo fronte á Región, onde lle mercaron á nena un caderno de debuxos e mais una caixiña de ceras para colorear.

                                                                   Casa de Viana

Despois do almorzo nun velador preto do restaurante San Miguel, collemos a estrada cara Trives. En Villariño Frío, torcemos á esquerda con dirección a Parada de Sil. Antes das seis, arribamos a Sacardebois. A casa amosaba no patio coas contraventás pechas. Abrimos as portas, as ventás e percorremos toda a casa coa netiña collida da miña mao. A casa, como de costume, relucía limpa e recollida. Despois dun anaco, arranxei dúas caxatas e mais unha más pequena para Claudia, e botamos andar polo camiño de carro que vai ó antigo colmear no medio da fraga que se extende por riba de Sacardebois. A nena, moi pillabana, fartouse de estoupar croques na miña cabeza e ela a rir; de cando en vez, amosaban as pegadas dos xabarís debuxadas no bulleiro ó pe dos regatos. Desta andaina, a nena trouxo a Madrid unha carracha, como recordo destas terras virxes da Ribeira do Sil que locen agora coa frouma de xestas en flor. Ó lonxe, no medio da mesta fraga, a cada pouco cantaba o cuco.

O sábado, tocáballe percorrer a pasarela do río Mao. "Isto parece Suíza, un traballo ben xurdido e ben rematado", comentaba un dos fillos, o arquitecto, xa que logo fala con creto de seu, debe ser certo como di.

Coa netiña chegamos ata o miradoiro da pasarela, lugar onde se arreguiza o corpo ollando o Mao percorrer alí no fondo os últimos metros para rematar no Sil, despois da ponte vestida hoxe con cores de princesa que sirve de arco de triunfo ó río Mao, río humano, que se dicía entre nós con agarimo o río pequeno. Eu continuei ata o final do seu percorrido; o pai, o tío e maila nena retornaron por onde viñéramos para agarrar o coche na fábrica e atopar comigo na fonte de Espartida. O río Mao, neste último tramo, ben merecía esta beirarío para asomarnos a contempla as augas limpas, augas de troitas nas fervenzas, ollar e mais escoitar o ruxeruxe que é de seu entre os penedos lambidos pola auga milenaria que sempre pasa e sempre queda, auga batida dende a altura da ponte de Conceliñas, baixando de présa, fuxidía das bruxas do lugar que a baten coas escobas nas orelas, auga que baixan xogando as agachadas entre os salgueiros con niños de paxaros que medraron até agora neste paraíso, que pronto será patrimonio da humanidade.



                                                       Lugar da capela de San Vitor


O domingo, pola maña, decidimos acudir ás tumbas de san Vitor. A nena sempre connosco entretida coas campaíñas e outras flores de tantas que medran polos camiños e sendeiros. Na explanada contamos ata dez tumbas antropomorfas. No alto dos penedos, onde noutro tempo esvaecido seica estivo ergueita a capela de san Vitor, aprécianse a contorna doutras poucas tumbas. Queda moito por facer, queda moito por descubrir, quen sabe o que se pode acochar por baixo desta terra sacra? O sendeiro segue coas pedras de antano e as beiras a medio limpar, xente que vai e vén de san Lourenzo a san Vitor. Hai mozos e mozas, atrevidas como cabras, que gustan empoleirarse no alto dos penedos da capela, pero, amigo, non hai protección por ningures, calquera día pode pasar: as tumbas abertas, esperando, un mal agoiro, lagarto, lagarto! non subas enriba, ho! Un paso mal trabado, un mareo, un esvarón, polo si ou polo non, non subas que podes romper a crisma nun amén nese desnivel cara abaixo maquinado polo mesmo diaño! 


                                                          Igrexa da aldea do Burgo

Se non me dis nada, aínda teño corda para continuar co percorrido desta escapada fin de semana: na aldea de Boazo mercamos carne de tenreira de vaca do país, malia de non ollar vaca algunha por ningures, os vellos atrancan as portas e as vacas desaparecen dos lameiros. Castro Caldelas, o castelo, unhas cañas nos veladores da Praza, empanadas e mais bicas Malena. Pobo do Burgo, igrexa románica; casas de perpiaño de xente con haberes, hoxe en decadencia; no baixo da casa de Vicente Risco, unha vaca cun becerriño, a nena puido ollar por primeira como caga unha vaca, con perdón, pero botouse a rir, cando lle dixemos que daba leite, o leite en tetra brik que mercaba mamá no súper.

Celeirós, terra do meu pai; lembranzas de meu de cando neno andaba coas vacas para o monte; capela de san Ramón non nato, granito do país, serodios canteiros artesáns; algunhas vellas collendo nas coias; vacas, tampouco se viron, como se as comeran os ratos.
                                                                           
                                                Capela de San Ramón, Celeirós

domingo, 22 de maio de 2011

O Mao, un recuncho de Parada de Sil

-Su historia, a.Rodicio.
-La noticia de la pasarela do río Mao, na Voz de Galicia.
-Percorrido, video do canón do Mao (Caserío da Castiñeira).
-TVg, a necrópole de San Vitor .
-Miradoiro de Cistosende, unha imaxe da Ribeira do Sil.
-Contos da Ribeira Sacra, A ponte de Misarelas.

sábado, 14 de maio de 2011

A caracocha


Este conto, segundo os vellos máis vellos do lugar, disque foi certo, malia de se perderen os feitos, polo miúdo espallados nos aluvións da memoria, podemos contalo hoxe por enteiro despois de recompoñer o texto unhas veces ou tecendo outras as notas aparecidas no diario da miña avoa Bernarda: un caderno de escola azul atopado no fondo dunha arca de madeira que descansaba  dende había un mangado de anos no beiril do faio con outros atados, a maioría testamentarios, esvaecidos e amarelos polo transcurso dos anos que decotío deixan impresa a súa pegada.
 Nun dos pergamiños devanditos, datado no mil seiscentos e pico, pódese ler que o Casar de Viana pagaba ó Mosteiro de Montederramo unha renda de catro galiñas, en concepto de aforo; obriga que se saldaba tódolos anos por San Martiño no Priorado de San Adrián:
“Sello quarto, dez maravedís. Año 1677 o   mosteiro de Monterramo afora o lugar e casa de Viana a don Francisco Vázquez de Páramo y a sus herederos y sucesores por las bidas (sic) e espacio de tres señores Reyes Católicos de España (...) que dichos Francisco Vázquez de Páramos y sucesores dé la Renta cada año por San Martín, cuatro gallinas, pagaderas en el Priorato de San Adrián. Atentos le hazemos (sic) dicho fuero por la menor renta de lo que merecería pagar. “Sello quarto, dez maravedís. Año 1677”. 


 Antonte, á tardiña, repousei un anaco na galería da casa a descifrar, máis que  ler, sen présas e con tento de non estragar as follas do diario manuscrito, con tinta de pluma, rubricado pola miña avoa.

   "Casa de Viana, vinte de xullo de mil novecentos trinta e tantos...   os nenos pasaron a tarde, xogando ás casiñas na caracocha do castiñeiro do souto do Sagrado, ó abeiro das calores. Que ben soaban as frautas que arranxaran con pólas de castiñeiro do regato do muíño! O oco da caracocha é grande e redondo, así que os neno só tiveron  que cravar unhas táboas, e alí, empoleirados no alto, están a debullar horas e horas. Hoxe imos xogar a tocar as frautas, pero antes temos que afinalas; a ti, Xin, vouche preparar unha pequeniña, un subiote; tocaremos tódolos tres, cadaquén con cadansúa frauta. O grupo de frautas chamábase Os Merlíns do Sil.
 "O día ía bo –seguía a contar a bisavoa de Claudia, Marta e mais Alejandra, as miñas netas, no seu diario– e como a calor xa apertaba, os nenos estaban ó acubillo da sombra do castiñeiro, empoleirados alá no alto da caracocha: dende a galería do patio, escoitábanse os asubíos das tres frautas, arranxadas con pólas de castiñeiro. Os refachos do vento de febreiro xuntaran unha pequena morea de follas no chan da caracocha: estaban sequiñas, pois na meirande parte do día o sol quentaba a cara da caracocha por mirar ó sur.  De cando en vez, ó sopraren os nenos nas frautas, escoitábase un ruído no chan, semellante á danza das coas follas nos días de ventada no outono ou, mesmo, o ruxerruxe do xergón recheo de follas de millo, baixo as sabas.  Xin, toca o subiote, xa verás como se moven as follas, pero deseguida cortou o Pon, non me veñas con parvadas. Os merlíns continuaron a tocar, sen preocuparse máis do que podería acocharse debaixo daquelas follas de castiñeiro: Xan levaba a melodía, Pon tocaba os tons graves, pois tiña a frauta máis grande; Xin, co subiote, era o contrapunto. Outra vez, o demo, que alí estaba debaixo, seguía a rebulir, como o can que dá varias voltas na palla antes de se deitar. A follaxe seguía cos ruídos secos, aínda que non ía vento, que cousa máis rara, pensaban os nenos, véndolle as orellas ó lobo. De súpeto, de por debaixo das  follas, xurdiron tres noxentas cobras: coa calor e mais  coa música, espertaran do letargo do longo inverno, erguendo as súas angulosas cabezas máis dunha cuarta do chan e, como periscopios, viráronas a unha e outra banda da caracocha; axiña, a cobra máis grande comezou a agatuñar polo toro do castiñeiro, mentres os nenos continuaban engaiolados coa canción a cal, con ensaios repetidos, una e outra vez coméndolles o coco, ían collendo o compás da melodía.  As serpes levaban medio ano sen comer. Canto máis e mellor tocaban os encantadores merlíns, máis lixeiriñas reptaban agatuñando pola caracocha arriba.  A música seguía a soar entre os brotes e follas novas que, como é de seu en tódalas primaveras, agromaban nas gallas dos castiñeiros. Entre tanto, a primeira cobra xa chegara ó teito, onde estaban sentados os músicos, pero... como Deus é bo e o demo non é malo, unha nube prudencial estivo a pasar polo ceo e a cobra parou, falta de enerxía... pero, ata cando...? Mentres, neste intre de suspense ou stand-by, a música continuaba a soar e a serpe exploraba o terreo coa súa lingua viperina para dar o inesperado e mortífero ataque. Entrementres, a nube foi indo cara a boca do Canón do Sil e o sol, ó quentar de novo, cargou de enerxía ás tres serpes que continuaron outra vez, sen acougo, o seu ascenso, na procura de cravarlles os dentes e de chucharlles o sangue ós coitadiños merlíns. A cobra máis grande, estaba a medir case que un metro, atopou un burato no chan dunha táboa e por alí se meteu e, trala súa afiada e ungulada cabeza, foi esvarando todo o seu longo corpo. O Xin seguía a tocar, engaiolado; porén, abofé che digo, que a cobra xa estaba detrás das súas orellas; a seguir, a cobra abriu as fauces e...ai, miña nai querida! Pero Zeus, deus do ceo, dos tronos e raios, neste intre, mandou un nubeiro para tapar o sol e, logo, dende alto do ceo, apuntou co seu índice á caracocha das serpes (co seu dedo creador, co seu furabolos exterminador) disparando un fulminante raio: a serpes caeron ó chan con gran estrépito sobre a morea de follas secas, plaf..! Axiña, unha cousa nunca vista, rara, milagreira, extraordinaria, ou sexa, un feitizo máxico: as serpes, entolecidas pola sobrecarga eléctrica, unha tralas outras, ergueron de pé, enroscaron o rabo a xeito de monociclo, e...fuxiron da caracocha do souto do Sagrado”.

"Casa de Viana, parroquia de San Martiño de Sacardebois, ano de mil  novecentos  trinta e cinco, sendo de maio oito días andados. 

mércores, 11 de maio de 2011

E patrimonio sagrado

"En la Galicia de los mil ríos que contaba Cunqueiro el Sil es el río del oro. Del oro que hallaron los romanos entre sus arenas, desviando su curso en Montefurado. Y del oro líquido, la gran riqueza que supone la variedad de excelentes vinos salidos de las cepas que trepan por las laderas" (...)

Fragmento del artículo El patrimonio sagrado publicado por Xerardo Rodríguez en su revista Galicia Única, localizado a través del enlace en facebook de Caserío da Castiñeira, mesoneros y divulgadores de la cocina y belleza paisajística de la Ribera Sagrada.Video sobre el entorno de la pasarela que serpentea el Cañón del Mao.

mércores, 4 de maio de 2011

Diario dun neno labrego

   Sacardebois, 7/07/57. De resultas do conxuro dos fados, xogando unha partida de fabas, pintas e brancas, estaba por ver, se eu merecía ou desmerecía nacer; e no caso de vir a este mundo, onde daría o primeiro berro? Entre algodóns, nun pazo de fidalgos? nunha alcoba da Casa de Viana? ou habería de abrir os ollos nunha choza de Tanganica! Por capricho das fabas e das fadas, nacín na Ribeira do Sil. Con fortuna, certo; e por azar, tamén. Aínda que, pensándoo devagar e con tento, eu estaba predestinado a pechar a serie de sete nenos, pareciamos a escala musical, con intervalos dun ano: faltaba eu 👶, un neno desvalido, en  dar a última nota no niño da Casa de Viana.

   Os máis grandes, medrados coas mellores bicadas, a medida que lles ían saíndo as trenzas ás nenas e picándolles o bigote ós rapaces, como as plumas ós paxariños, foron erguendo en voo uns tralos outros para estudar nos Milagros, ou nas Carmelitas de Ourense, deixándome a vara aguillada, como testemuña, para que continuase a tanguer as vacas para o monte, andares de camiños percorridos antes polos que agora presumen de estudaren e de falaren o castelán coma os señoritos da capital.

   Primeiro estaban as vacas e, se quedaba tempo, a escola. Como as vacas comían tódolos días, a escola piseina pouco. Abofé que fun autodidacta na cousa de deprender: con poucos anos, xa sabía contar ata 14, que era o número de cabezas de gando que presumía ter a miña casa, e agatuñaba coma un gato larpeiro á procura de niños de paxaros, dicían que era listo coma un allo; e debía selo, porque axiña pariu a Castaña e xa aprendín a contar ata 15; e así as ía apañando no aire, aínda que co pizarrín sumando números enteiros ou quebrados: estes últimos eran mesmo retorcidos, coa mala leite que adoitan gastaren os coxos, sexan quebrados, con caxata na mao ou derreados de cadrís, e maila caligrafía mollando a plumiña no tinteiro con tento sen botar borranchos na folla do caderno. Ademais, o leite en po americano, un troque polas bases militares, que preparaba a mestra con auga morna da súa cociña económica –que cheiraba máis a mexos cós refaixos dunha vella, meiga, con perdón –axudou ben pouco ó desenrolo do meu corpo e das miñas entendedeiras que, malia iren paseniño, medraron anafagadas nos primeiros anos mais, todo hai que dicilo, recuperei nun amén o de antes e, mesmo, deixei atrás a moitos, que presumían daquela coma cabritos perante á miña cariña de anxo, tirando a parvo.

   Emporiso, coido eu que, de cando en vez os meus pais baixaban ó curral á procura dun polo, para que llo levara á mestra con plumas e cacarexando, para me espertar dos biosbardos, malia que se vise na obriga de arrearme coa vara na punta dos dedos. Lembro que, con máis anos, a mestra tivo a ben preguntarme pola listaxe das preposicións que debía repetir de punta a cabo: 'a, ante, bajo, cabe, con, contra'... e como me paraba antes de chegar a 'sin, sobre'… collía ela a vara e berraba: 'tras'! coa vara na mesa: 'tras, tras'! Disque as letras co sangue entran, mais a min só me entraba o medo no corpo, e co sangue xelado, non había maneira de asimilar nin os números nin as letras por moitos galos que coceran no pote da señorita Enedina, a mestra, bautizada polos seus queridos pais, tamén mestres, coa letra alfabeta 'n', anodina, minúscula diminutiva, 'Enedina'.

   Á noitiña, despois de escoitar o Supermán na radio que presumía ter a miña nai nun altar na repisa da cociña, o meu pai, mentres me ollaba cos seus luceiros chispos, cantábame a faena para o día vindeiro:

   “Á mañá cedo, vas coas vacas para o alto da fraga, que che axude a nai ata o camiño da Fermiña; déixaas ben enriba na Pena dos Almorzos e, axiña, baixas á cortiña do Val como Deus manda, e non te vaias entreter apañando morotes, que hai que arrincar os beldros das patacas, que mañá tócanos a auga de rega: coa calor que vai, hai que regalas con tento, tapando ben os buratos das toupeiras, porque un litro de auga vale un peso”.

   A sombra estaba chegando á segunda xanela da casa do señor Antonio de Purdeus, non faltaría moito para as doce. A choca da vaca Cachorra xa se estaba a escoitar máis clara e mais preto: as vacas, perdidas na mesta fraga do Covelo, non andarían lonxe. Dende a galería, que dá ó río Sil, rezaba para que viñeran dereitiñas polo camiño de Donín cara á casa. Ás veces, cos tabáns picándolles o cu, mosqueaban coma tolas, correndo como se as levara o demo polos eidos embaixo, estragando os terreos e mailas hortas dos veciños, mecagonamarsalada...! Logo tiña eu que acudir a recadalas co can, Troski, nas calores da sesta.

   Como dicía dona Enedina que Poseidón tivera fornicio cunha vaca, e que logo parira ó Minotauro, metade home e metade boi, por iso berro, cando me cabreo coas vacas: me-cago-na-mar-salgada-que-te-pariu!  aínda que, perda coidado, que non é dos pecados mortais que condenan a un ó inferno. 

   –Don Xosé, a que non é pecado dicir: "Mecagonamarsaladaqueteparou"...?
   –Pecado non é. Non –contestoume o crego, á saída da misa.
   –Ves!

    Xa están a soaren as campás que toca o señor Nestor. Certo, era mediodía, a sombra que baixa tocando as ventás da casa branca de Purdeus non mente. 'Delia Felisa Bernarda', sic, a maior dos sete, por estar farta de beldros e coas maus afeadas, que xa presumía a miña irmá de señorita, xa non quixo arrincar máis herbas das patacas: os beldros, de certo, non casaban co  nome triplo de pequena figalga que endosaran á primeira filla nada na Casa Grande de Viana. 

   –Moscas, moscas!– dicía, mentres escapaba para a casa da señora María, a Carpinteira viúva ela, que nese intre estaba a rifarlle a Nurita, a filla máis grande de catro que non sabía como manter, porque a moi parva acababa de escachar a ola de apañar a auga da fonte da Confredería. 
  
    –Que pasou? –preguntou a 'Loliña', a outra irmá, segundona, con menos nome e con menos fidalguía. 
   –Rompeu a ola, esta burra! –contestou a Carpinteira, alcume que lle viñera da profesión do seu home, morto con outros da contorna no accidente dun camión, traballando nas obras do encoro de Santo Estevo. Desto xa medraron os carballos, claro.

   Ó chegarmos á casa, o pai, como de costume repousaba ou meditaba deitado na cama, porque era da consideración de pensar que as ideas se aclaraban mellor no estado horizontal que rebulindo nas faenas: dicía estar canso de andar a vixiar aos xornaleiros para que non aporcallaren a cava das viñas, mentres facía que arrincaba as silvas das paredes dos pataos, facía que facía, sen facer nada, aínda que dicía, cando paraba a darse un respiro para enlear un pito, que facía máis que ninguén, aínda que estivera sentado nunha pedra toda a santa mañá, mentres non perdese a ollada dos homes que procurara en terra de Lemos para a cava das viñas.

   A miña mai, na cociña, traballaba coma unha formiga, sen acougo, certo, debullando patacas para arranxar o caldo. A pota posta no fogón da arandela grande da cociña económica estaba a piques de botar a ferver, deseguida o testo de cando en vez habería de erguer a orella, botando espumallos brancos do unto que estaba a cocer con algún óso de cachucha. Os grelos estaban cortadiños e postos en remollo no vertedoiro de pedra para que fosen soltando o amargor que é de seu.

   Que ben sabía o caldiño feito devagar ó lume de achas de carballo! Ós poucos, amosou a gata, que estaba a aleitar tres gatiños aínda cos ollos pechados, miañando agarimosa entre os barrotes de ferro da xanela da cocina que daba ó canellón do camiño real de Senra.

   Co barullo e risas na pía do patio, lavando as maos trala arrinca das herbas das patacas, o pai deixou de meditar, erguendo da cama dun brinco. Achegouse á galería, subiu un bastidor co estrondo de seu e díxome enfurruñado:

   “Eduardo, vai á bodega e trae unha xarra de viño do cubeto do gasto. E presta atención, ó pechares a billa aperta ben a cortiza, non vaia pingar... e non te entreteñas buscando piñóns do piñeiro da adega, que vas verter o viño ou escachar a xarra", maloserá! -pensei  para os meus adentros.

   Agarrei a xarra, deitei o viño sobrante da cea e enxaugueina na billa da pía e encamiñeime cara á bodega. Mentres, a Tilde quedaba no patio lavando o corpo dende os pés cara arriba as canelas de mociña deica altura dos xeonllos. Ó cichar o viño no funil que vertía na xarra negra de Gundivós, recubríndoa de espuma, boteille dous grolos, así como non quere a cousa: que fresquiño estaba!