San Fiz

San Fiz (Xoán Arco da Vella)

Os ribeiraos miraban como as augas do embalse asolagaban os eidiños das familias, herdados de pais a fillos no percorrer dos tempos, mentres os ollos entornados choraban porfiadas bágoas. En primeiro lugar, a auga cubría as viñas e mailos terreos que había por baixo das casas; logo, comezaba a entrar a auga intrusa nas adegas, no alpendre e nas cortes dos porcos e mais das ovellas; ó día seguinte, xa se deslizaba sinuosa coma unha serpe pola gateira da porta da casa; en poucos días, as augas invasoras ían rubindo polas paredes até as fiestras das alcobas e así, gañando rango, até rematar por cubrir os tellados.

Ó lonxe, só quedaba á vista o viraventos do campanario da capela de San Fiz co seu galo marcando un destino descoñecido: testemuño do que fora antano este lugar e como sinal de aldea desaparecida en aras da voracidade do nomeado progreso.  

A construción do embalse de Santo Estevo, inaugurado por Franco en 1955, cambiou non só a paisaxe da ribeira, senón tamén os modos de vida de moita xente que sufriu o desarraigo coa emigración.

O Mao, río humano

ourensenarede.com

Pouco a pouco, co ruxerruxe dos motores o catamarán chegou á desembocadura do río Mao. Virou a babor para parar un anaco en liña entre Cristosende e Barxacova. Ó redor: viñas, hortas, soutos, amieiros, carballos, sabugueiros... Tirando cara a arriba polo río pequeno, a ponte de madeira das Mixerelas, onde baixan as augas mexendo a cachón, de aí o seu nome, xa desaparecida, pero presente na memoria dos máis vellos da contorna, a ponte coa súa lenda fálica, que non podía faltar neste lugar máxico da ribeira do Sil. Tirando cara arriba, a Fábrica da Luz. No alto, a parroquia castrexa de San Lourenzo coas tumbas antropomorfas do medievo; no canón do Mao, as fervenzas de augas que baixan fuxidías das meigas, que as veñen atizando coas vasoiras na altura da ponte de Conceliñas. Xa no Sil, no tramo máis espallado, ai está a aldea de San Fiz que quedou como testemuño: hoxe, un cemiterio de lembranzas.