Pena do lobo

Xornal de Galicia | Lunes, 26 Abril, 2010 - 09:40 A néboa vai subindo do río, gañando rango patao a patao cara á montaña. A través dos cristais embazados da galería da Casa de Viana, a ladeira de Caldelas aparece gris; o ciprés de Calvos amosa coma un morto espantallo; as casas, pechas; os camiños, silandeiros. Abofé que a vida está comida do demo nestas horas temperás nas que non roxe ninguén.

Mais o ollo do sol xa comeza a pestanexar no cumio da montaña: a silueta da capela de Triguás vai cobrando trazos de debuxo, ao quecer cos primeiros raios. Axiña, baixará 'Lorenzo' dacabalo no seu pegaso a espantar a néboa, queda na cama do río Sil. 

Porén o sol, antes, repousará un anaco na Pena do Lobo a quentar a pedra a bicos. Entón, o lobo sube ao seu estrado para ouvear os bos días aos veciños, mentres o raposo, larpeiro, anda con pés de la preto das casas, tramando das súas.

O galo do señor Vitoriano de Mouca, que está a vixiar o seu harén, venta ao raposo, de aí que, nun tris, salte á parede do souto da Confedería a berrar tres kiquiriquís de alerta. Dende este púlpito, comina ás galiñas, que cacarexan temerosas, a fuxiren do lugar, procurando acubillo seguro no alto da morea de leña do alpendre do señor Vitoriano.

O gabián, que xa espertou no niño de garabullos da carballeira de Maraván, desprega a envergadura das ás para planear maxestoso e ameazante por encima das árbores da fraga, botando unha ollada de recoñecemento, á procura do almorzo, ao redor dos vilariños e casares que conforman a parroquia de Sacardebois.

Os nenos na Prazuela, no recreo das once e media, despois de tomar o vaso de leite morno americano, alegran a mañá cos seus xogos rebuldeiros de algarabía infantil.

Os homes andan de xeira coa primeira cava das viñas ciscados por baixo da estrada cara ó río, cada un en cadansúa viña: un aquí, tres alá; outros máis, acolá. As mulleres na horta, con mandil a cadros, están cortando grelos. Logo, entran na casa, enchen con nabos e patacas miudas o caldeiro dos porcos, suben as escaleiras, atizan o lume cunhas hachas e, por fin, repousan o traseiro no escano, mentres debullan con tento as pataquiñas para o caldo. Tres chemineas das cociñas económicas de ferro de Malingre están a fumegaren con tiro cara ao ceo, mentres o fume das lareiras vai saindo devagar entre as tellas das casas máis pobres: a aldea de Sacardebois comeza a cheirar a pan quente, a unto e a grelos para espertar a fame de pequenos e grandes.

A sombra xa vai chegando a segunda xanela da casa grande de Purdeus: vai ser mediodía. Entón, o señor Néstor pecha a tenda do Val, que ten que acudir á igrexa a tocar as doce badaladas: ao escoitaren as badaladas, os homes da viticultura heroica erguen o carrelo e, axiña, veñen vindo a paso de burro canso polos carreiros coa gancha ó lombo, fieis aos mandamentos ancestrais dos ribeiraos.

No medio da fraga, as vacas da Casa de Viana coas esquilas e chocas -tilín, tolón, tilín, tolón- que continuan a triscaren as carqueixas, xestas e nas uces na tapada do camiño da Fermiña, levan o compás á vida da ribeira de Parada de Sil.

Hospiciano, o último maquis de Caldelas

Cova do Mario, turismo Ribeirasacra.org.

Xornal de Galicia | Sábado, 10 Abril, 2010 - 09:44 Memoria histórica dun neno labrego... naquela ían indo tempos tristeiros de centeo, de represión e de morte... dende entón xa medraron os carballos, claro; o percorrer dos anos  van fixando os acontecementos da guerra civil nos libros da historia, mais é na intrahistoria de Caldelas, de cando neno, onde aparece a figura do maquis Hospiciano. Coido que se chamaría así, pero ninguén lle puña cara. Din que viña voando coma un merlo dunha aldea á outra, ulindo a estela do fume das chemineas; onde cheiraba caldo de grelos ou de nabizas no trespés da lareira, alí aparecía. Mellor dito aparecer non aparecía, pero entrar, entraba por unha ventá ou por un fachinelo calquera: comía o caldo e nun amén volvíase fume polo tellado da cociña pobre, sen faiar: "Hospiciano papou o caldo e axiña se esfumou coma quen di sen deixar rastro nin sombra", dicía a señora María do Val; certo, ás veces o testo tintinaba, dando brincos; outras veces, o testo do pote aparecía deitado no chan: era o Hospiciano roubando o caldo deica deixar o pote adoecido coa fame dos moradores.

     Tamén dicían os vellos ao carón da lareira que despois de encher o bandullo tragando o caldo ás présas, entraba na corte a mamar nos tetos da vaca con cría. De xeito que, cando a muller da casa acudía a muxir a ''Rubia" o día seguinte pola mañá cedo, as ubres da vaca aparecían tristes, engurradas e secas: "Foi Hospiciano, vampiro malandrín, que de noite entra polo fachinelo da corte para pegar nos tetos da Rubia" -choraba bágoas polos ollos a coitada muller, ollando o cu da leiteira baleira dunha miguiña de leite.

     De tanto fuxir de acó acolá, seica que lle saíran ás e que había que buscalo máis polo ceo que andando descarreirado polos camiños vellos. De Hospiciano falábase na destila da augardente, nos velorios, no sequeiro das castañas e onde for que debía ser o derradeiro maquis que quedaba na bisbarra de Caldelas, mais había outra lenda de maquis de caldelas: a lenda de Mario de Langullo: con so vinte anos botouse ó monte, unhas veces aparecía pola serra de Manzaneda, na carballeira de san Mamede e outras seica andaba á beira do Sil na altura do mirador de Matacás, acochado como un teimado raposo nunha choza ao pé da auga, na Cova do Mario, porén malia de estaren ámbolos dous vencidos, teimaban coa doutrina comunista: "Venceréis, pero no convenceréis", rezaban as ladaíñas de don Miguel de Unamuno en troques do rezo do santo rosario.

    Hospiciano tamén matinou botarse ó monte, socializando o caldo e mais o leite onde houber, polo que a garda civil de Castro Caldelas andaba con ganas de botarlle o guante. Para os maquis era a cadea, ou mesmo o paredón... mais os que sairon voando coma merlos, fuxidíos no monte, continuaron fieis ás ideas que non son patrimonio de ninguén: as ideas sobreviven ós mártires que deron a vida por defendelas.

     (Maquis: Organización de resistencia formada por guerrilleiros que combatían o réxime franquista tras a guerra civil española).