"Ruth Matilda Anderson. Unha mirada de antano" EXPOSICION de lembranzas de ines

O Mudo de Bouzas

O Mudo de Bouzas (Sacardebois, Parada de Sil) acudía tódolos domingos a misa, botando uns berros que facían abanear o mundo, mentres camiñaba cara á igrexa coma un toleirán co baile de san vito que era de seu, debuxando eses na estrada de coios e terra, que había daquela... amosando o mudo pola curva de Pedrachá, as campás da igrexa estaban a piques de daren as tres badaladas para o comezo da santa misa.

O crego repartía o pan de Deus a tódolos veciños que se achegaban ao altar; mesmo, á mestra de Barxacova da que se dicía que a súa fermosura, donaire e simpatía, só con ollala, facía pecar ós homes máis devotos da parroquia e, mesmo, a algún cura mozo da contorna que se sentía incómodo, encerrado coma vichelocrego dentro da negra sotana... Porén, para o mudo, non había pan consagrado! Ninguén da parroquia entendía o motivo polo que o señor cura o deixaba a velas vir coa boca aberta, coma un coitado paxariño, esperando a bicada que cada domingo repartía o crego ós fregueses de San Martiño de Sacardebois. O pobre mudo non era coñecedor da doutrina teolóxica que consideraba non ser merecedor de recibir a consagrada forma por falta siso; así e todo, a Igrexa, que ampara ós máis débiles, seica que lle tiña reservado un lugar no limbo dos xustos en liña co barqueiro Caronte que o habería levar na súa barca á outra banda da lagoa Estixia, lonxe das labaradas do inferno.

     Sucedeu no monte, de cando neno –en Bouzas, antano un terreo inculto poboado de mato– e disque o neno non contaba máis dun aniño cando apareceu o lobo polo portelo dunha tapada e, tras loitar a nai coa fera armada cun sacho de dous gaios, o canis lupus houbo de contentarse cun año paticoxo que estaba acochado debaixo dun fento: nun tris habíase de perder na espesura, silandeira, da fraga do Covelo. Hai quen di que o lobo aquela mala tarde lle roubara a fala da xente, e mais o seu nome de pila: en adiante, sería 'o mudo de Bouzas'. A cousa foi mentres o neno estaba ó acubillo dun cesto culeiro de carrexar as uvas, onde acudiu o lobo a meterlle medo, regañando os dentes afiados, mentres babexaba cuspe polo cheiro a carne de cristián. Como resultas desde feito matinado polo demo, dende entón o malpocado neno padeceu de mutismo electivo, aínda que por veces ouveaba coma un lobo en vez de falar coma todo fillo de veciño como é de seu; en troques, no seu canto, andaba na fraga un lobo misterioso polo lugar do alto do pereiro, preto da fonte fría do regato de Maraván, que berraba coma un neno nos intervalos da noite pecha nos que a curuxa calaba un anaco para escoitar o silencio noitébrego das mestas carballeiras que hai por riba das viñas da ribeira do Sil.

     As mulleres da parroquia adoitaban estar a falaren no lavadoiro do asunto que lles viñera en gana. O outro antonte, saíu na conversa o caso da Piedade: 'que si estaba tola... mira que contestarlle ó cura dicíndolle a berros que cabía ben entre os reclinatorios, que non estaba tan gordo, que si isto que si aquelo'... entón, a seguir, preguntaban unhas as outras por que non aprendera a falar o seu irmán, o mudo de Bouzas, chegando, como resultas tras dunha acalorada discusión que era mudo porque nacera xordo: 'para falar, antes tes que escoitar, non é'?, dicía a María do zapateiro; outras mulleres, pola contra, opinaban que non deprendera a articular as palabras por una malformación conxénita: nacera coas cordas vocais atadas nun nó, por dentro da gorxa, ou quizás polo 'síndrome da lingua de becerro' que non podía domeala dentro da boca, con perdón, e mais cousas así matinadas ó tolo e sen razón, dixomedíxomes de falar por falar, palabras baleiras que as leva o vento por causa de non estaren avaliadas con certeza por ningún doutor otorrinolaringólogo. 

     Escoita, de min a ti, abofé que o mutismo do neno foiche por causa da ollada magnética dun lobo. O mudo, cando era neno, perdera a fala de xente por causa dunha fobia que derivou nun afogo cunha palabra de consonantes oclusivas: os ollos magnéticos do lobo trabáronlle a fala nos primeiros anos da súa vida, deixándoo inhabilitado con disfasia para dicir cousa algunha: a orixe do síndrome arraigou tralo encontro co lobo, pois de cando en cando, daba berros como se fose tal. O mudo non chegou a sumar máis de trinta anos. Un día antes do seu pasamento, tras acudir a curuxa cantarlle o mal agoiro: 'busca pan, busca viño que mañá...' o irmán do Samuel perdeu o magnetismo trala ollada en fite do lobo, quedando liberado do meigallo, mais de pouco lle serviu, pois isto foi o único que puido dicir antes de finar mirando o crucifixo da alcoba: "Señor, non me regales panos, que xa non teño mocos".

     Disque que a súa irmá, a Piedade, a cal, en troques, falaba polas orellas, vira saír polo fachinelo da súa alcoba mortuoria unha pomba branca que axiña se perdera arroupada por un nubeiro de algodón voando cara a ermida de Triguás, preto do ceo.

     Nos poucos anos que estivo connosco, o mudo de Bouzas viviu contento, a súa maneira, ó coidado do seu irmán, Samuel, que mataba tres años á saída da misa colgados da caracocha dun castiñeiro, baixando polo souto do campo da festa do señor Avelino, onde acudían as mulleres da parroquia de Sacardebois a procura dun cacho de año para darse un aire, nun día solto. Parada de Sil, terra enmeigada.

A lenda do Pé do home

Contaba daquela don Constantino, o fidalgo da Casa Moreiras de Ferreira de Pantón á sazón alcalde da vila, que en tempos de antano querían erguer unha ponte no Canón do Sil, un pouco máis abaixo de Cerreda. Lenda que xurdiu de cando Almanzor perdera o seu tambor, axiña de rouba-las campás da Catedral de Santiago e disque unha puñada de mouros fuxidíos quedaran ciscados polas dúas bandas do río Sil renegando da súa fe, engaiolados polos aromas da augardente de herbas e do viño amantísimo con sabor a froita da soleada Amandi que lles facían perde-lo sentido, non desexando os sarracenos cortar máis cabezas de cristiáns coa cimitarra curva de media lúa, sabedores de que o paraíso real reinaba nestas terras sagradas de viñas, augas frescas, soutos e mosteiros; sen comparanza, nin mesmo, co ceo de media lúa ateigado de mozas virxes que Alá –máis enriba das nubes –prometía aos mártires da guerra santa.

E di o fidalgo de Siós que colleran dous galos, un branco do poleiro dos freires do Mosteiro de Santa Cristina e outro negro dun mouro xigante que se quedara a vivir en terra cristiá nun lugar preto do cachón de Xabrega e non lonxe do regato Lamateiro, onde aínda se conserva a súa pegada remarcada nunha pena da que fala largo e cumprido o guía do catamarán, cando o barco turístico está asuca-lo río no medio do Canón do Sil.

Lugar moi propio para a ponte, pois no verán, din os máis vellos dos vellos do lugar, que se pasaba á outra banda, brincando sobre as pedras do leito do río. E a lenda di que botaron a sorte: se o primeiro en cantar na alborada de san Xoán era o galo branco, habíase de ergue-la ponte; mais se, pola contra, era o galo negro en da-lo primeiro quiquiriquí do amencer, o Destino, que estaba a xogar á ruleta cos quiquiriquís dos galos, daría a coñece-la súa decisión firme de non feri-la natureza onde, abofé, se estaba a manifestar máis fermosa.

E disque o galo negro foi máis madrugador e, por tanto, xa dende entón, as barcas de Paradela, de Meixide, da Barca de Baixo, de San Fiz e de Cerreda continuaron coa labor milenaria de intercambiar persoas, vacas, burros, pavías, uvas, centeo e mais outros froitos entre as terras ladeiras de Caldelas e maila marxe dereita, debuxada con liñas de pataos dende os romanos, que fora noutros tempos esvaecidos patrimonio foral do Conde de Lemos. (Para sabe-la orixe desta lenda, fai clic en a.rodicio).

O outro antonte, foi máis madrugador o galo negro –mas-cota para Iberdrola, bautizado como Estevo II– en canta-lo quiquiriquí de galán triunfador. O outro galo contrincante de plumas verdes e crista vermella, coroada de cores de arco da vella, aguantou loitando até quedar rouco tras cantar voces de alarma, pero o seu quiquiriquí ecolóxico foise apagando non chegando a ningures.

De xeito que, dende entón, o galán da hidroeléctrica anda facendo das súas, moi entretido fochicando nas orelas do Sil: unhas veces, escarva que te escarva cos seus esporóns de aceiro; outras, pica que pica no leito seco do río. Di a xente do lugar que che debe andar nesta primavera na procura de arranxa-lo niño onde pór outro ovo.