O catamarán, embarcación formada por dous cascos laterais unidos por unha plataforma, prendeu os motores e axiña comezou a virar a proa cara abaixo, amodiño, mais ós poucos espreguizou que metía medo... un bocado máis arriba, a ponte de Paradela que xungue Caldelas coa terra de Lemos. O guía turístico despois da benvida e dos datos da derrota da viaxe, enmudeceu un bocado. Eu, mentres, continuaba a ollar as viñas de Doade descolgadas en socalcos, que por esta ribeira chamamos pataos, coa boca pecha e os ollos abertos, pensando nas miñas cousas, pois os que xa peiteamos canas estamos a cada pouco, dálle que dálle, cavilando como fan os burros que a maioría son filósofos.
O catamarán está arribando á altura da ribeira da Teixeira: este tramo do río recibía o nome de o Cachón, lugar onde verte as augas fuxidías a fervenza do regato dos Vaos. Naquela, os mozos de caldelas que andaban na cava das viñas mataban o tempo de repouso, ó final de cada fila de cepas, de troula mentres esperaban ós últimos en arrivaren á cabeceira de cada patao, berrando aturulos de 'benquerenza' ós mozos de lemos: "Ai, hooo...! A túa nai cando pariu cantos rellos trouxo, hooo...?", dispensando os vulgares falares. Noutra banda, só chegaba o resón entrecortado da mensaxe polo ruxerruxe da auga que baixaba de présa, a cachón: hooo...tro...hoo!"En chegando ó final da fila, eran momentos de falar a berros ós veciños doutra ribeira, de tirar da petaca e de liar un pitillo para darse un aire, que ós mozos ben lles cumpría ergueren os ollos da terra e poder albiscaren un futuro con porvir, que noutra banda está o lugar que lle chaman a 'porta doada', e máis lonxe o camiño de ferro que parte dende Monforte cara Barcelona, Bilbao... Europa. 'A loita coa gancha', un dos mandamentos dos riberaos, dende o amencer ata ó solpor, amolegáballes as costas, mais a mente teimaba con outros quefaceres máis doados e mellor pagados: abofé que o choio dos devanceiros estába comido do demo, un rural de ninifundios onde non había máis que repartir, de socalcos, traballando coma burros ou, se queres como heroes, e para que... "Ai, hooo..! Caldeláos, baixade ó medio do río, de terdes c..., que para todos vós abonda un de nóóós...! –era a réplica en liña de Lemos con Caldelas. Outras veces, competían en guindaren coios máis lonxe ou quen era o máis destro en 'caparen' o río con cachos de tellas ou cunha lasca de pedra que rebotaba, brincando varias veces na auga, abrindo sucesivas ondas que ían morrendo pouco a pouco nun lene ronsel.
A media máquina, co ruxerruxe dos motores respetando o entorno, o catamarán chegou á desembocadura do río Mao. Axiña virou á babor, para meterse con tento pola súa garganta ata parar en liña entre Cristosende e Barxacova. Ollando ó redor coma un periscopio: viñas, hortas, soutos, amieiros, carballos, sabugueiros. Tirando cara arriba polo río pequeno, a pasarela á beira do Mao, a antiga fábrica de luz, covertida nun albergue, subindo un pouco máis, a únha carreiriña dun can, a parroquia castrexa de San Lourenzo coas tumbas antropomorfas de seu no lugar de san Vitor, preto das fervenzas de augas brincadeiras que baixan dende a ponte de Conceliñas atizadas polas basoiras das meigas. O barco parou un bocado para contemplar este lugar tranquilo, onde se pode escoitar ata o mesmo silencio peneirado coas voces da natureza: chíos e rechouchíos dos merlos, pardais e xílgaros... un recuncho perdido do mundo; de cando en vez, o canto dun galo, un ladrido dun can. Dous mozos remaban en cadansúa canoa polo medio do río, sentindo dende o barco o choupeo monótono das palas, ó caeren nas augas quedas da presa. Neste lugar, onde fondea o barco, no río virxe de antano, había unha humilde ponte de madeira que xunguía as dúas aldeas devanditas e mais o muíño hidráulico do Sergio, onde acudía de cando neno dúas veces por mes a moer un saco de millo, cebada ou de centeo montado na mula da casa, chuliño coma un oito. O vilariño de A Ponte desapareceu asolagado baixo estas augas, agora mortas.
O catamarán, despois desta corta escapada de cabotaxe, virou retornando lixeiro ó río grande: o Sil, o pai de todos. Á babor: a Central do Regueiro, Meixide, Porto, A Barxa, San Fiz, Sacardebois, Chandrexa e alá enriba: a capela de Triguás. A estribor: Amandi, As Forcadas, Pinol, Sampil, Cimadavila, Santuario de Cadeiras, Portabrosmos e mais A barca de baixo.
Os ribeiráos destas pintorescas aldeas plantadas cun ciprés, dunha e doutra banda do Sil, ollaban tristes, de cando o encoro, mentres choraban bágoas dos ollos, como se ía enchendo o embalse: as augas ían cubrindo os pataos das viñas, os eidiños, os soutos, hortas, muíños, capelas, pontes e fontes, fornos e ata a mesma casa onde naceran pequenos e mais grandes, sen esquecer os que moraban dende antano no cemiterio da parroquia de san Martiño de Sacardebois. Como che estaba contando, en primeiro lugar, a auga cubría as viñas e mailos eidos que había por baixo das casas; logo, comezaba a entrar nas adegas e cortes de porcos e mais ovellas; ó día seguinte, xa se deslizaba coma unha serpe intrusa pola gateira da porta da casa; en poucos días, ía rubindo polas paredes ata cubrir as fiestras das alcoba e así, deste xeito, centímetro a centímetro, gañando rango, ata cubrir os tellados, asolagados por completo baixo as augas invasoras. En san Fiz, só quedaba sen cubrir o viraventos do campanario da capela co galo cativo, marcando un destino descoñecido para os ribeiráos, quedando ás vistas como testemuño do que fora antano este lugar e como sinal de aldea desaparecida, convertida dun día para outro nun cemiterio de lembranzas.
A construción do encoro de San Estevo (Video da obra), inaugurado por Franco en 1955, cambiou, non só a paisaxe da ribeira de Parada de Sil, senón tamén as costumes e modos de vida de moita xente coa emigración a outros lares de lonxe.
Ningún comentario:
Publicar un comentario