O mapa de España. Din que van dividir España en dezasete nacións,
que me coma Deus de estarmos no certo, na pel do touro só che hai dúas formas
de ser, galego ou castelán, despois da raia vén Castela; e xa non hai máis que dividir,
que logo xa están os gavachos; isto que lle digo aprendeumo moi ben a mestra,
de cando nos sacaba ao mapa coa vara pelada de castiñeiro. A moto. De pequeno, tiña unha bicicleta grande; logo, xa mozo, o pai mercoume unha motocicleta, unha Derbi pequena do cura de Chandrexa, e con ela percorrín as catro provincias galegas ‘e parte de Lugo’. Agora, que xa vou vello, baixo ás viñas de Calvos no meu burriño que non me gasta gasolina.
Ten pitas...? Unha maña de inverno, ao abrir o portalón da casa
de Viana, atopeime co raposo que quería falar comigo, entón vai e díxome: “Bos
días, señor, ten pitas...?”
A pía da auga bendita. O tempo, no seu rodar, vai mudando as cousas. Mosteiros, capelas, petos de ánimas, cruceiros. Lugares de rezo e de tormento. Salvadores da nosa alma: curas, freires e freiriñas, bispos e beatas, ceos, purgatorios, limbo de xustos e de dindáns, penitencias, autos e infernos. Duns anos a esta parte, a xente xa non mira por gañar o ceo. Están a percorrer, nas tribunas e palestras actuais, aires iconoclastas e laicistas: na pía da auga bendita dos mosteiros, comen os porcos e beben agora os cans.
A Ourense, vaise e vense. O outro antonte, o coche de liña levoume a Ourense,
mais ao pór os pés na beirarrúa, non hai tal Ourense: non o ves coas casas. Non
che sei como se pode vivir nun lugar con fontes de auga fervendo. A Ourense,
vaise e vense.
E dixo unha vella de Espiñas á beira do cruceiro, un domingo a saída da
misa, na parroquia de Forcas: “Que demo fai o cura, rindo con esas mozas. Unha
xa non sabe a quen rezar!”
O furabolos. A desfeita dos porcos era un día de festa para os miúdos. Pero, por veces, veñen días tocados polo demo: o neno máis pequerrecho do caseiro meteu un dedo por un buraco das coitelas da máquina de picar a carne. Nun tris, tras! a metade do furabolos desapareceu na tina de madeira coa outra carne esmiuzada para a zorza dos chourizos. Dende aquel día no probei máis os chourizos da casa. "Toma un chouriciño para merendar", dicía a nai; 'non quero, non quero, que non teño fame', respondíalle.
Caldo de galiña. Un día de maio, a miña nai agarrada aos barrotes
da cama de ferro, botoume ao mundo. Entón, o cuco comezou a cucar no alto da
fraga do Covelo para dar a boa nova aos meus veciños, que puideron contar até a
altura sete cucús. A min, tocoume xogar co número sete. Aquela tarde, o meu pai
matou a galiña máis vella.
O Grilo de Castro. Se
querías cebar a rella que parira o ano pasado, había que capala para que a súa
carne non cheirase a bravío. Para este mester, había que chamar ao Grilo de
Castro Caldelas: bo capador, por certo, por ter os dedos moi longos cos que
chegaba doadamente ás empreñadeiras: tiraba delas cara fóra para cortalas
rentes coa navalla capadoira, mentres eu sopraba azos para facerme o valente,
tirándolle do rabo, ollando de esguello aquela carallada. Ás veces, preguntaban
ao Grilo polo seu oficio, e disque contestaba con retranca, mentres metía a man
no peto, buscando a navalla: “Son capador para servilo a vostede”.
A caligrafía do labrego. Un día coa gancha, outro coa aixada –confesoume
o outro antonte Vitorino de Purdeus– que
se outro día co arado. Foron as plumas coas que estiven a escribir liñas nos
eidos. Cincuenta anos trala gancha, repetindo a mesma xeira: quedando o seu
mango gravado nas miñas mans, encalladas. Ao final, conseguín a caligrafía dun
mestre abrindo regos na terra, dereitos e aliñados, que daba gusto velos; deberes que me deixou a escola dos meus pais: abrir regos para a sementeira das
patacas e do millo; outros máis pequenos para os nabos; arraxar os arellos dos
soutos, antes de pingaren as castañas; as caldeiras, na derrega dos lameiros; a
cava, a renda e maila escaravella, nas viñas;
cavar a horta para plantar as coias e mais as verzas de Chaves, no setembro;
reguiños para as leitugas, tomates e pementos, no terreo do pozo. Arrincar os
cozos das uces, arrombar a terra cara arriba para levantar as tuleiras nas
searas dos montes ladeiros.Traballei coma un arado nos eidos, onde agora medran
os silveiros, aínda que, daquela, había que traballar e saber traballar. A
gancha formou parte dos meus brazos, agora de vello –condición do escravo– bótoa de menos.
Cinsa do vento. Contaba o señor Vitoriano de Mouca, Sacardebois, ao
escritor Emilio Araúxo, unha tardiña de verán sentado nunha saca, pois a 'pedra
espida –dicía– roe moito o cu': “Con dezasete anos, aínda un rapazolo, botei
polo mundo trala roda de afiar. Os pais déronnos os camiños para andar, non
tiñan daquela outra cousa, dende entón fun o pai dos meus pais”.
Ningún comentario:
Publicar un comentario