Os catro mandamentos do ribeirao

Longos foron os anos de fatigas por causa dos catro mandamentos que someteron ós ribeiraos nas abas do Sil e mais do Miño: a gancha, a corda, o cesto e mais o saco; días de lusco a fusco trala gancha na cava das viñas; chancas, mordendo os pés nas calcañeiras, apandando cos cestos culeiros nun carreiro de formigas, ateigados de uvas rubindo paseniño os valados da ribeira do Sil: pataos, ou socalcos, pedra sobre pedra, calzadas con mestría en liñas de pentagramas de negras e brancas con sona de viños ricos; chambra a cores, calzóns de pana, remendados nun mapa de autonomías de téxtil; enriba, ó lombo, un feixe de herba, de leña, de toxos atados coa corda de pita, rabuñando o pescozo amolecido: suor de boi na almofada do saco dobrado; canelas de arame polos carriozos mollados de orballo: no carrelo, sacos de castañas para ao canizo ou de millo debullado onte ó carón da lareira que vai hoxe cara o muíño. Abofé que un saco de esparto colgado no alpendre da casa dun labrego facía moito apaño, mesmo, na cabeza de cucurucho, de amosar unha treboada polo canón do Sil.                   

    Disque os ribeiraos cargados de anos, decotío dobrados fochicando nos recunchos da terra, padeceran amnesia colectiva de rango, homo bípede sapiens, confundidos cos equinos cuadrúpedes –burros, machos e mulas– que percorrían os camiños de ferradura da ribeira á montaña cos moios de viño, ou se ollaban no espello dos seus adentros como parella xunguida ó carro, cantando pola corredoira sons esgazados de traballos propios de Hércules, postos ó arado de pao de freixo abrindo regos nunha leira coa caligrafía dun mestre, homes curtidos co peito dun boi: 'dous mozos ben mantidos fanche a xeira de dúas cabezas de gando'; a muller labrega tampouco se quedaba atrás: "Rapaz, ándame coa cabeza espelida como fan os raposos –dicíame un vello mulateiro de Vilar de Forcas– vai facerlle as beiras a unha moza, varuda e mansa, logo casa con ela como Deus manda, abofé que vas aforrar a manxadoira e mailos terróns de azucre dunha mula”.      
      A xente moza, escapando da metamorfose que tende a baixar de grao ós destripadores de terróns, de homo sapiens a brutus, considerou como vía de escape espallarse na emigración… –presta atención, nena, e deixa de xogar co gato, se queres que siga tecendo o conto dos teus devanceiros– os  poucos que quedaron nas aldeas, os máis vellos, acompañaban a súa soidade coas copas de licor café, en Sacardebois no obradoiro do señor Néstor, até quedaren orfos de lembranzas, camiñando mainiños e descarreirados no solpor da súa vida, que en verdade daba mágoa ver tanto vello desmemoriado da súa condición primixenia como se che estiveran deambulando coas velas apagadas nunha procesión de ánimas ó redor da necrópole de San Vitor. Unha bisbarra, antes coa lentura de seu, trocara nun reino hedonista: arreo, manducando febras no espeto e mollando a palleta, emulando ós lotófagos do conto da Odisea, que esqueceron retornar a Ítaca, engaiolados polos aromas embriagadores da  flor de loto.                   

     –Gustei da Odisea de Homero, eu sentíame no rol de Penélope esperando o retorno do seu amado, Ulises: de día, sorría con disimulo tecendo o mando de vodas; porén, de noite, choraba bágoas dos ollos no labor de gancho que destecía.                         

    –O teu inciso cadra axustado, certo, porén non me tornes a auga do rego deica que chegue ó seu cabo. Escoita, nena, mantén a orella tesa e a boca pechada. Como che estaba a dicir, non había forma de recoller información da intrahistoria da bisbarra de Caldelas dos últimos tempos do rural. Houbo un intento coa tese de doutoramento dun universitario da USC, que levaba por título: Os Esquecementos da Ribeira Sacra, malia que tal proxecto non chegara a fraguar por causa da seca da información.                 

     Así que este tramo medio do século XX aparece na Historia da Ribeira do Sil cunha folla en branco. Cumpría, emporiso, empaparme do choio que ando matinando, antes da colleita da memoria dos catro mandamentos do ribeirao nun atado de estampas, coa lectura, a dúas bandas, de dous libros de mesiña de noite: A busca do tempo perdido de Marcel Proust e mais a Xente de aquí e de acolá, conto que tecera de realismo máxico don Álvaro Cunqueiro.