As viñas do Cuco

-->

Hai un lugar da Ribeira do Sil que lle chaman o Cuco, vou para o Cuco, veño das viñas do Cuco, e así. Un lugar que cae preto do cenobio de San Adrián, pola ladeira da parroquia de San Lourenzo cara a aldea de Barxacova, mirando a Cristosende co río Mao no medio das dúas bandas. Coida que escribo Cuco con maiúscula. A orixe desta toponimia vén de moitos anos atrás. Escoita que cha quero contar polo miúdo, e como vén enguedellada, senta un anaco e agarra o fío pola punta e vai tirando de vagar para destece-lo conto.

     O Pepiño, penso que así se chamaría, que non lembro tódolos feitos como aconteceron nin os nomes dos protagonistas, porque a memoria, ás veces, fraquea e outras fai unha escolma das lembranzas, borrando pouco a pouco datos e así un esquece, hoxe, os pormenores que viviu de cerca, antes; mais reteño dentro das entretelas do meu caletre o que ouvira a miña avoa falar do Cuco de Sacardebois que volvera da mili feito outro home: dous anos servindo nos regulares en África fixeran do Pepiño un home recio de pelo en peito, con donaires de facerse respectar entre grandes e pequenos. Xa se sabe que o servizo militar –dicíase daquela– transforma coa disciplina a un mozo tarambaina nun home feito e dereito.(Non te vaias durmir,  tira un pouco más do fío). 

     Se antes montaba nunha burra fariñeira, e ía calado coma un moucho coas orellas gachas, agora de cotío o vías a escarrancha pernas dunha moto, nunha das primeiras Sanglas, espallando os tronos do escape polo funil dos regatos que cortan a estrada, espantando os paxaros das árbores, erguendo en voo as folla da estrada e mailas costas dos ribeiraos que estaban a traballar nas viñas para ollar aquel intruso, rebuldeiro, que viñera rompe-lo silencio, profanado a quietude do lene sentir da natureza que era de seu na Ribeira do Sil, mentres percorría as angostas estradas das dúas bandas do río a todo gas cara as festas de Cadeiras ou cara a Santa Tecla, na Abeleda, na procura de novas bicadas. Seica que o pai do mozo adoitaba presumir na cantina do Carreño das fazañas do seu fillo: “O meu Pepe xa leva percorridas as catro provincias galegas coa Sanglas, e parte de Lugo” –remataba así o comentario, puntualizando coma un mestre.  

 –“Contoume o teu pai que che gustaría entrar no choio da Garda Civil de Tráfico. Por min que no quede, aquí tes a moto…” Así foi como lle regalou esta nova burra alemá o seu tío e padriño, que volvera rico das Américas, disque este indiano de Sacardebois xuntara unha morea de cartos en Venezuela da que podería ir ripando billetes para o resto da súa vida, e que non podería comelos todos, que aínda lle quedarían uns feixes para os fillos e mailos netos. Así que, mentres o vello guiaba unha haiga Pontiac polas estradas da Ribeira sen asfaltar, o sobriño abríalle paso coa moto, presumindo con algunha rapaza que levaba de paquete para que lle busca-las cóxegas, rindo así máis guapo, ou lle resgardase o carrelo da friaxe. Estaría de sobra engadir que nin veciños nin amigos lle volveron a chamar Pepiño ó Xosé, o da moto Sanglas, por causa de ter xa gañado o rango de cabrito e de cara dura. En por iso, había que rebuscar no dicionario novas palabras altisonantes e superlativos dos grandes que os diminutivos rematados en -iño, xa non lle cadraban para debuxalo nun retrato. 

     “Volveu adoecido de tanto que lle ferveron os miolos no pote da cabeza polas calores inmisericordes do ceo servindo en África –dicía á sazón o pai do Felisindo de Mouca, que se gañaba a vida indo polas portas co alambique da destila, co creto de seu, porque de ferve-los potes sabía dabondo. A Belinda da Leiravella, nestes dous anos de ausencia de Xosé, botara corpo de muller. Amosaba ser unha moza lucida de peitos e ben contornada de pernas e nádegas que daba gusto vela repartindo alegría e frescura, cando subía á misa os domingos, coa aquela cariña e ollar doce que seguía a resplandecer coa inocencia dun anxo, cando se puña a rir. Este intre de estar a piques de pasar de nena a muller abofé que aumentaba a súa fermosura. –Co corpo que botaches estes dous anos, estarás a pasar moita fame–estáballe a dici-lo mozo, coa cabeza ó rape, licenciado de servir en filas, malia de estar apuntado a unha longa carreira de licencioso. –Dígoche, se tes fame– ladrou alporizado coma un can rabioso á coitada Belinda– mentres a lambía coa mirada de abaixo arriba, e de arriba cara abaixo, mirándoa de esguello. A moto seguía brincadeira como cacho nun cribo, debuxando eses na estrada, a piques de dar co cabrito de fociños nas pedras do chan, que ben lle cumpría un bo sopapo.  

–Se ti quixer, xa sabes… 

–Queeee..! Non te escoito, ai mi madre! Para, que quero baixar da burra, que se me arreguiza o corpo só con pensar…! Mais axiña, a Belinda, a coitada, deu unha volta ó redor dunha caracocha dun souto que estaba por riba da estrada como querendo xogar ás agachadas e, ós poucos, sorprendeu ó motorista amosando a cariña vermella coma un tomate por un burato da caracocha, estiñado e perfilado a modo de ollo de boi, cores de inocencia e picardía dentro da barriga da caracocha centenaria, díxolle, sen parar mentes: 

–Vén mañá á casa do leitón de Senra, na Prazuela; mellor pola tardiña, no solpor, polo si ou polo non, que sei dun sitio. O mozo, como era de esperar, non faltou á cita co ollo do sol xa acochado tralo Valdocán. E pasou o que pasou, xa que logo ó cabo duns meses empezou a medra-lo froito da semente na barriga da Belinda que non podía disimular por máis tempo que pecara co Xosé, engaiolada polo mesmo diaño sen se decatar do asunto, nin ver goce por ningures coa marcha que levou o motorista nas reviravoltas encima dunha arca mediada de castañas pilongas, que parecía aquela mesa máis a ara dun tormento e sacrificio que un tálamo de primeiras nupcias de bicos con sabor a cereixas e laranxas, de cóxegas nos pés, de percorridos minuciosos, ás veces sorprendentes, tralas andainas polos mapas de anatomía, cos seus picos, montes, salientes e entrantes, axiña coas apertas de corpo enteiro antes do clímax da fusión, coma o terrón de azucre nun café tostado, con perdón. Nada de isto viu a Belinda, tan necesitada de agarimos como miña gata persa. Despois de varios días de falar co mozo de si, pero non, o galán coma está face-lo cuco que pon os ovos en niño alleo, unha mañá ó remate do verán, voou da aldea, así como tal cou, emigrousen dar un chío, o condenado, desaparecendo da parroquia como se o levaran os ratos. Dis que che debe andar xa, quizais noutra banda do mar océano, onde sempre é primavera, na procura doutros niños onde deixa-los ovos. Nos tempos da miña avoa aquel apoucado Pepiño, que se fixera un pillo tralo servizo militar, deixando preñe a Belinda, volvera de América peiteando xa plumas canas, coas ás gachas e co pico enmudecido. Contan que os máis vellos de Sacardebois recibiran ó indiano co alcume de O Cuco, malia de non cucar como antes, volvendo a recobra-lo xeito de ser do Pepiño de sempre. 

     Daquela, contaban unhas vellas, mentres estaban a mata-lo tempo fiando a la co fuso no monte cunha puñada de ovellas, triscando as xestas en Donín de abaixo, que O Cuco de Sacardebois lle mercara, había anos, unhas viñas soleadas a un leitón, viñas que subían de patao en patao cara arriba do camiño que baixaba dende o cenobio de san Adrián a Barxacova. 

       Ó Cuco fai un mangado de anos que o levou Caronte na súa barca para a outra banda, non así as viñas do Cuco que permanecen plantadas como a Porta de Alcalá, miralas, miralas vendo pasa-lo tempo, agora vestidas de negro con colgantes de mencía nas orellas esperando ás mulleres da vendima. Todo cambia e morre; porén, mentres cante o cuco, seguirá habendo poesía.