Os esquecementos

 
                                Castiñeiro senlleiro de Emtrambosríos

Aquí, na miña terra, tiran ó lixo a memoria dos antepasados: antigos documentos de conciliacións entre os meus paisanos firmados por quen fora xuíz de paz do concello, don Isidro Prieto de Viana, atopados hai uns anos por un profesor xubilado, mentres camiñaba as súas soidades o día San Martiño en compaña do seu amigo Troco, o can orfo do 'Tres'.

     Papeis que observara o mestre hispanista bailando ó compás do vento, caprichoso el nunha calva do monte, preto do colmeal de paredes de lousas que hai por baixo de Sardela, e disque puidera agarrar unha puñada de follas soltas brincando á carreira coma un cabrito á procura de cazar algún, tras permanecer quieto á espera dun intre de calma do Nordés.

     O primeiro referíase ós dereitos das vertentes das augas dun lameiro ladeiro na aldea de Forcas; outro, dos litixios herdados da familia pola servidume de paso dos carros de herba na colleita do verán pola propiedade que lle facía marcaxe no regato de Senra, lugar coñecido por Caborriba, preto da aldea de Miranda; estoutro, por causa do baile, no luar da noite, dos marcos de pedra lindeiros que dividían unha leira grande de centeo de catro ferrados de sementeira que fora dos pais en dúas leiras pequenas a repartir entre as dúas fillas as cales, atendendo o testemuño escrito, seica non se podían ver nin sequera nas fotos da primeira comunón, dende aquel día que lles tocara facer as contas de dividir: que se unha de vinte, se levaba catro; a outra de trinta, quería levarse dez, e as contas non saían craras na proba do nove. A última folla falaba da achega a un acordo entre dúas partes polos cartos que deberían estiñar unhas navalladas traizoeiras recibidas por un ribeirao nunha nádega, estando de troula na verbena de Triguás, por causa de facerlle as beiras a unha moza, guapa de cara e lucida de peitos, comprometida dende a escola co fillo vinculeiro dunha casa de moita fachenda de Cadeliña que seica perdera a cabeza nu arrouto de ciúme e que, como resultas, fora preso pola garda civil.

     Papeis vellos, con memoria, tirados ó lixo coa ocasión da mudanza ó novo edificio do Concello que se acabara de erguer á beira da capela de San Ramón, que recollen o devir diario dos veciños, que son os feitos da intrahistoria dunha cultura rural que foi e que xa non é.

      Isto, de certo, non pasaría en América, diría don Antonio Carreño. Melloraron as estradas, iso si, o teléfono, a traída da auga, apareceron as casas rurais, os restaurantes e mailos os furanchos nas adegas, o catamarán asucando o río Sil, que non é pouco, porén seguimos sendo uns pailáns de corredoira, más curtos de miras cás toupeiras dos eidos.

      Bótase en falta unha cultura integradora que valore o que é de noso: non só o mosteiro de Santa Cristina e mais a necrópole de San Vitor, tamén as formas de vida de antano, os costumes, as lendas dos mouros, o valor engadido da natureza da nosa flora e fauna, os ríos, as fervenzas que baixan ruxindo nos regatos onde antano se acicalaban as meigas para os feitizos por onde pasaban acochados os camiños de ferradura cara ós muíños vellos e xa me gustaría a min ser outro Cunqueiro para escribir das bontades da nosa gastronomía tradicional que foron os fogóns repousados das nosas avoas.

     Unha terra encantada, a do noso concello, quizais lixeira, con certeza minifundista, pero abofé toda ela con lentura suficiente, non só para facer medrar as patacas na cortiña do Val, que tamén foi para alentar, tras moitos anos, o noso patrimonio inmaterial, que de tal niño tal paxariño, como diría o outro.

     Disque estes lares á beira do Sil teñen un non sei que, quizais, un tesouro acochado dende os rituais dos druídas que recende un sentir máxico de arte e de poesía; unha terra con alma en forma de aura coroada de vivencias pasadas de onde abrollan doados contos e xorden misteriosas lendas maquinadas, unhas veces, polas meigas e mais outras polos mouros que moraron, dende os tempos de María Castaña, nos picoutos de acá e de acolá desta Ribeira Sacra que tivo o seu berce nesta contorna.