Enlace>inesvigo "Lembranzas". Estampas de lonxe e de cerca.

Pintura realista de Antón Mauve:'Los mejores trabajos de Mauve muestran a personas y animales posando al aire libre'.

Enlace> "Sabhti".

'Contos da Ribeira Sacra' inaugura a primavera con V. van Gogh:"palabras e frores". Espero que te impresione...!

Anxo, o cacharreiro de Gundivós

Xornal de Galicia | Sábado, 20 Marzo, 2010 - 09:41 O señor Anxo pousou un anaco no Corro de Sacardebois. Só puido vender dúas olas: unha á Marría dol Val, a 'Carpinteira', que lla escachara a ola da auga a súa filla, Nurita, vindo da fonte da Confedería e mais outra ó Sidro de Viana que lle cumpría para augardente, que andaba por entón coa xeira de tres potes facendo a destila. De maneira que, o señor Anxo decidiu recoller con tento o emburullo das olas, cargalas no macho e tirar cara Forca, na procura do sorriso dunha mellor fortuna, pois "na ribeira xa está todo o pescado vendido", comentou dende os seus adentros. Antes de se encamiñar pola petada que vai da ribeira á montaña, púxose a tomar o taco, co gallo de repoñer forzas e darse un aire: tirou da palla que estaba a servir de tapón na boca dunha ola, meteu a mao e sacou un cacho de mantel envurullado que gardaba a comedela, que lle había de cumprir para os días de andaina coa venta dos cacharros do seu obradoiro de Gundivós; axiña agarrou un chourizo de cebola e colondro de compango cun cacho de pan centeo, mollando a palleta, mentres ia apertando con moito cariño a bota de viño de Amandi, porén o cacho de cachucha deixouna para cear, porque 'enche máis para poder durmir coma unha pedra ó pé dun palleiro', pensou con certeza o señor Anxo que xa sumara 60 anos pola vendima. 

     O oleiro de Gundivós, recuperado de forzas, tomou o camiño real que xungue a ribeira coa montaña. Despois de pousar con tento ó abeiro do castiñeiro neto, que había por riba das penas de Mouca, chegou ós cancelos do cichón, onde seica adoitaban mexar os lobos para marcar o seu territorio: un recuncho no mesmo cu da fraga, coñecido como fontefría. Neste lugar disque naceu a lenda da Cabritiña de Ouro: sitio escuro onde se acochan polo día as garduñas e dorme o gabián, pois o sol peneirado pola abundante ramaxe tápaos coa néboa de luz difusa ó abeiro dos cazadores os domingos despois da misa como dos 'leitós' nos días soltos que portan o viño en moios cargados en burros e machos preguiceiros rubindo a petada que vai da ribeira á montaña. 

     Sentado de cuartos traseiros no alto da pena que conforma os cancelos do cichón esperaba o lobo, ó asexo: en chegando o cacharreiro á súa altura, o lobo que levaba varios días esfameado cortoulle o paso cós dentes regañados, brancos e afiados coma puntas de navalla, destilando dous fíos de cuspe porfiados ó cheirar preto carne de cristián.

     -Podo pasar...? -preguntoulle o artesán de Gundivós, contendo a respiración.

     -'Poder...? podes, pero non has de poder' -contestoulle o lobo que falaba deste xeito, porque lle roubara a fala da xente ó señor Pecumió, un vello vagabundo de Santiago de Medorra o cal andaba cantaruxando polas portas das casas con haberes, home de falares escuros e  misteriosos: un día, ó final do verao, o señor Isidro de Viana díxolle: eih, Pecumió, bótame unha mao que teño que procurar esta leira de patacas..., eih, 'señor Isidro, arríncaas ti que sabes onde as puxeches', lle contestou así tan fresco o señor Pecumió.

     -Podo...? -insistiu o oleiro de Lemos, facendo o aceno de emprender de novo o camiño.

    -'Poder...? Podes, pero non has de poder' -repetiulle, unha vez máis o lobo regañando os dentes, mentres polos sendeiros que había ó pé do camiño amosaban os fociños doutros catro lobos, grandes e fracos como as cabalerías de xitanos, dispensando, que un día chegaron a Sacardebois cós carromatos do circo.

     Mais como abofé as dificultades avivan o enxeño, o señor Anxo matinou unha artimaña coa que habería de saír airoso dos atrancos deste enredo de palabras: primeiro, pousou a carga; logo, pegou na ola onde gardaba a cachucha e púxolla ó lobo perante os fociños. Sen parar mentes, o lobo movido pola fame meteu a súa angulosa cabezas pola boca da ola, abriu as fouces e trincou o cacho da cachucha, co óso e todo. Porén, como sabe máis un cristián que un pericán, o torpe animal non podía sacar a cabeza, nin atinaba en manexar a boca para abrila ou pechala. Entón, o lobo desesperado polo pánico que produce a asfixia, comezou a xirar coma unha buxaina, erguéndose en voo entre a ramaxe dos carballos.

    Os outros lobos, abraiados, por non ollaren tal cousa en ningures, polo si ou polo non, escaparon do lugar co rabo entre as patas, mirando de esguello ó señor Anxo que tiña poderes. 

     Despois dun breve, pero rápido percorrido vertical, coma dun tifón se tratar, o lobo coa ola metida na cabeza, esgotada a enerxía propulsora, procurou unha aterraxe de emerxencia en picado diante dos pés do oleiro. Aparvado pola vertixinosa viaxe aérea, pero libre xa do escafandro de barro, que escachara cun estrepitoso golpe no chan, díxolle ó oleiro coas orellas gachas, namentres lle estaban a rebulir unha puñada de grilos na cabeza:

    'Vostede pode, e ha de poder o que haxa mester', mentres ó lonxe, se ouvían os berros queixosos da cabritiña de ouro.

     E disque o lobo que moraba no seu territorio que ía dende as penas de Mouca ata o alto da carballeira de Maraván non roubou máis falas de xente, pois como está a rezar nos libros dos doutores da Igrexa: "Na testa dun lobo non cabe cristián". Parada de Sil, terra con lentura para que abrollen lendas e contos.

Don Froilán, un porco de pé

Froilanciño, de cando estaba a andar a catro patas, daquela xa medraron os carballos, vaiche boa!, disque xa gustaba de fozar no bulleiro dos camiños nos días que orballaba toda a santa mañá e de se meter na arca dos farelos os días enxoitos, onde gozaba abondo envorcallándose na fariña de centeo coma se for un bacoriño.

Anos despois, de seminarista, ascendeu a porco de pé: nos días de solta, polo Nadal, gustaba acudir no solpor á beira dos alambiques nas noites longas da destila engaiolado cos figos pasos, o  viño novo e mailos rezos da augardente, logo máis sosegado, agachado nun recanto da adega sermonaba latíns ou mesmo se purificaba coas burbullas espirituosas da augardente aínda quente, mentres escoitaba os fíos dos guizos das serpentinas, enchendo devagar as olas de barro: mais, coa monotonía das pingueiras teimosas dos tres potes, o rapaz ía entrando no sono: no canto dun leito de sabas brancas de liño, malo será para descansar nunha adega uns feixes de palla de centeo, non é?

Polo día asistía ós cregos da bisbarra, cantando algún responso nos enterros e cabodanos, pensando na comedela que había de vir despois na casa do finado, que deixara a mesa posta antes de morrer, avisado pola curuxa do piñeiro de Viana.

Xa de crego, na parroquia de Cristosende, non perdoaba ir de enchedelas ás festas e feiras da contorna, nin de acudir ás bandulladas nas matanzas das casas con haberes e fachenda, onde comía e bebía ás bocas cheas, colorado e babexando coma un marrao, dispensando. Xa chispa, púñase a falar de picardías coas mulleres nas sobremesas, sacando a súa lingua de camaleón de cando en vez para relamber os reguiños de graxa que baixaban, paseniño, esvarando polas meixelas, zumegando o unto deica escorregar polas engurras que conducían ós buratiños das comisuras dos beizos. De tal xeito que a manteiga que estaba a destilar entraba outra vez no circuíto do pote do seu bandullo, volvéndose a repetir o proceso da destila, polo que fora contratado pola multinacional Facianaderm para os ensaios clínicos dos novos produtos esfoladores de peles graxentas, así que o seu cometido no I+D da empresa, de luns a venres, en adiante, consistiu en encher a barriga cos primeiros raios do luceiro, tan pronto escoitara a alborada do galo no poleiro: chourizos, queixo de Zamora, pan e viño, lascas  de touciño ó churrasco, medio roscón de ovos, filloas con mel e mais azucre, e así. Á tardiña, deixábase levar, ofrecendo o seu corpo preñado ós caprichos da ciencia, que os técnicos estaban feitos uns lobos co tema do unto: medir en probetas os lípidos destilados, aplicar as novas cremas esfoladoras de limpeza nas partes máis vistosas do corpo e comprobar os resultados en táboas estatísticas.                                                  

 Como resultas do ensaio, Don Froilán engordou como porco de ceba a piques de quedar varado nun xergón ou de estoupar coma unha castaña na prancha da cociña, polo que tomou a postura máis cómoda de invernar como fan os osos: cos aires renovados da primavera, amosou de novo como mozo garboso, que daba gusto velo camiñar, lavado e pulido, cara tersa, brillante, sen engurras. Así que, a carreira, que xa de neno tiraba para cura porco, derivou nun arcipreste esvelto, limpo e relambido, moi propio para oficiar de crego na igrexa de Santa María da nobre vila de O Burgo de Castro Caldelas, pois como di o outro: 'de tal niño, tal paxariño'. (Unha homenaxe a Vicente Risco).  

Luar na lubre canta en galego

Rosalía de Castro: adiós ríos, adiós fontes. Voz de Amancio Prada.

O carro e o home. Narrador: Xaquín Lorenzo

O carro e o home, narrador Xaquín Lorenzo 1940

que lle cante o eixe e que fuxan os ventos...:
Escoita como cantaban os carros nas aldeas galegas

Aldeas de Caldelas.

Xornal de Galicia | Sábado, 06 Marzo, 2010 - 05:53

Caronte, o barqueiro de Hades, anda facéndolle as beiras ós últimos vellos da terra de Caldelas. Disque que os quere levar para a outra banda. Xente moza tampouco hai. E os nenos, noutros tempos rebulindo na praza xogando á billarda, dando vida e sentido ás aldeas, xa non se dan nestes lares dende hai anos.

Como se os comeran os ratos: as escolas amosan pechadas e silandeiras, cos vidros rotos; os bambáns, quietos. Aquí non roxe ninguén. A vida está comida do demo.

Os últimos vellos, co seu deber cumprido, vanse indo pouco a pouco, sen facer ruído. Son a última xeración que conviviu co carro e co arado romano de pau de freixo.

Con ela, desaparece a economía de autoconsumo e subsistencia destas terras minifundistas: leiras de dous ferrados de sementeira; tres cortiñas, de patacas; por San Ramón a sementeira dos nabos; unha horta con coias; dúas corgas e mais tres lameiros para manter dúas vaquiñas; na fraga, vinte carballo. Un souto, unha tapada, unha touza, un pasteiro e, na ribeira, oito cavaduras de viña para o gasto. Moitos recantos e pouca terra que labrar. Son os últimos vellos, moitos deles por riba dos noventa anos, dos longos tempos da Galicia rural. A Galicia de centeo e de touciño.

En troques, a natureza hoxe orfa e viúva, aparece cada vez máis guapa, malia de ser antano unha nai desafortunada: a pobre,deunos a vida, viunos medrar, pero xa mozos non nos puido manter. Porén, corren aires de retorno: son moitos os noivos e pretendentes que lle queren face-las beiras,tanto os naturais que volven da diáspora coma os forasteiros vindos de terras de lonxe.

Xente namorada destas terras, virxes, que veñen na procura do repouso, ávidos de respirar a pulmón aberto, sen chucha-lo veleno da boina da polución: abren as ás no alto dunha pena e déixanse levar polo ar, ceibes, papando o vento con aromas á candea. Outros gustan de botaren aturulos de gratitude á nai natureza, quebrantando o silencio que é de seu nestes paraxes naturais.

Como noutras moitas parroquias e casares da Galicia do interior,as aldeas da Teixeira e mailas de Parada de Sil loitan por sobrevivir. Polo de agora vanse agarrando ó turismo rural que, seica, vai a máis: o internet non sabe de fronteiras e todo está ás vistas no noso computador. As redes sociais espallan as boas novas cos álbums de viaxes e de vacacións: reportaxes e vídeos ó pé dos mosteiros, gozando destas terras da Ribeira Sacra que logo colgan no You Tube para envexa dos que se queiman no asfalto.

Presumen perante ós seus navegando en catamarán, de andaina polas carriozas solitarias, de paseo polos camiños vellos no medio da fraga e polos sendeiros pegados ó ríos de auga brincadeira nas fervenzas que baixan polos montes ladeiros, ou dacabalo polos camiños reais, hoxe ceibes de carros cantareiros cargados con herba ou coa carrexa de mollos de centeo. Outros practican o nudismo observados por xílgaros, merlas e pardais cantando melodías de chíos e rechouchíos empoleirados nas gallas dos bidueiros, que medran á beira do río para protexer á xente moza que goza rindo neste paraíso, mergullando a perna solta nas pozas e remansos do río Mao.

Á tardiña, para recuperar forzas dun longo día de lecer, comen na Abeleda o polbo con cachelos na Casa Cachín; outros, carne ó caldeiro na Casa Lelo; estoutros,costeletas de tenreira na Casa Grande de Cristosende; estes, cachucha con grelos ou cocido galego no restaurante O' Curtiñeiro na vila de Parada de Sil.

No medio de toda a comedela, a xarra de viño da Ribeira Sacra preside o centro da mesa: cadaquén coa súa cunca a brindar e a molla-la palleta a cada pouco.

-Viño tinto, mencía, ou branco de godello da adega Valcar?

-Poña do mellor.

-Os dous sonlle moi bos: o tinto casa mellor coa carne, o godello vai ben

para acompaña-lo peixe e mailo marisco.

-Entón, sirva dos dous, miña señora, sirva a bondade!

Viños Amandi ou de Sacardebois do Priorato de San Adrián, criados en ribeiras sacras, terras lixeiras, que haberían de presidir antano banquetes de emperadores e de facer obra-la maxia cos druídas. Viños que reconfortan o espírito. Aínda se escoita como resoa nos claustros dos mosteiros de Santa Cristina e de Santo Estevo: "aaamaandi.", de cando os freires cantaban misa de'angelis'.

Na sobremesa, vense xa chispas; comen e rin, colorados, a bica Malena de Castro. Logo veñen as copas de licor de café: elixir espirituoso elaborado na Ribeira que din de purifica-lo meigallo, espanta-la tristura e de dar azos para seguir no choio ata o ano vindeiro, se Deus quixer. Eduardodeviana@hotmail.com

Galego, no mellor sentido

Xornal de Galicia | Viernes, 26 Febrero, 2010 - 08:27

Hoxe, a palabra galego como Galicia soan a calidade. Marca con garantía dos produtos que dá o noso mar e a nosa terra.

Poderíamos nomear tamén ás mellores firmas da moda e maila industria téxtil, punteira no mundo, por poñer un exemplo da iniciativa empresarial dos galegos, que son capaces de levantar un imperio partindo da nada.

Logo está a oferta turística de calidade: as Rías Baixas. Santiago. O percorrido polos mosteiros románicos da Ribeira Sacra. Lugo. A Coruña. Os balnearios de augas termais de Pontevedra e mais de Ourense. O turismo rural para os amantes da natureza: un paraíso para ollar, sentir e repousar.

Por outra banda, hai que subliña-los fogóns da cociña galega, un galano para os amantes da boa mesa regada cos aromas de viños exquisitos e atendida a mesa por xente amable, respectuosa e familiar. Un lugar para volver un ano tras outro.

Esta postal da Galicia de hoxe non foi cousa de xente parva, nin veu así coma quen di por xeración espontánea. Coido que non.

Foiche cousa de nós, porque en tal niño vive tal paxariño.

Os galegos, no sentido que vostede quixer, estamos orgullosos do noso.

Señora deputada, ser galego é un privilexio. Unha única acepción aparece no último Dicionario publicado da RAE: gallego, "natural de Galicia".

Está vostede coa áncora botada no pasado, volvendo unha e outra vez cos estereotipos da España de fai cen anos de cando os galegos, os vascos, os asturianos, os estremeños, máis pobres, saín a busca-la vida por eses mundos de Deus. O nivel sociocultural dos españois de hoxe en xeral, e dos galegos en particular, non ten nada que ver coa xente de finais do século XIX. Xa non queda nada daquel "gallego" pobre, parvo e pailán.

Se en algúns lugares de Sudamérica a palabra "gallego" ten, ou tiña, a acepción de tonto ou tartamudo, saiba vostede que por alí tamén chaman "salvavidas" ós galegos, por algo será. Non?

Ademais é de todos coñecido que a expresión "gallego" en Arxentina e noutros países de Sudamérica espallaba o significado a tódolos españois. Polo que vostede, nestes países, tamén sería unha "gallega" na acepción que mellor lle cadre.

Esquézase de nós! Non veña por aquí a rañar uns cantos votos ós galegos, que non somos tan parvos, como dá a entender coa súa falla de sentido político máis "pexorativo" para a seu grupo.

Miña señora, recapacite. Un consello lle queremos da-los galegos dun e doutro xeito de sermos: non utilice nas entrevistas e mitins os adxectivos xentilicios: que os galegos somos tal, que os cataláns son patatín, que os vascos, no peor sentido da palabra, son patatán, porque se vai quedar vostede sen parroquia a quen predicar nin bisagra a quen condicionar.

A Ribeira Sacra, antano terra de centeo

La Región 19/02/10

As terras da Ribeira Sacra, espalladas polas engurras das abas dos montes que baixan en socalcos ata ós mesmos labios dos ríos Miño e mais Sil, non daban abondo para manter a tanta xente. Tampouco as terras da montaña, máis frías, cos pequenos lameiros nas beiras dos regatos e mailas cortiñas e leiras de secaño, enchían, nos últimos anos, a tulla de cento. Xeración tras xeración continuaron a parti-los eidos en minifundios, repartindo deste xeito, a pobreza do agro.

O leite non viñan por el; os becerros, na montaña, e o viño na ribeira, seguíanse a vender ó mesmo prezo de hai anos. Porén, os apeiros, o sulfato, a fiscaslia, o xastre, as menciñas, cada ano que pasaba, custaban máis. “Onde imos parar, porco goberno! Isto acabouse, non miran por nós, son uns ladrós, cumpría outra revolución irmandiña lamentábanse, en balde, os labregos nos faladoiros do cruceiro, despois dunha xeira interminable, que se alongaba dende o amencer ata ben despois do solpor.

As terras de Caldelas e mailas de Lemos non podìan dar máis de sí. Como vía de escape, xurdiu entón a emigración. Moitos foron os que sairon na procura da vida por eses mundos de Deus, cansos de traballar leiras e medias ou saír a xornal polo almorzo.

Outros , pola contra, preferiron combina-lo traballo dalgúns pataos de viñas ou o engorde dalgún becerro cun oficio que lle reportase uns pesos contantes e chichantes. Este é o motivo de abundaren os traballos artesanais, que xurdiron en pouco tempo, nas aldeas e vilas da nosa Ribeira: canteiros, telleiros, oleiros, cesteiros, zoqueiros, carpinteiros, capadores, serranchins, barquilleiros, alambiqueiros, barqueiros, afiadores... estesúltimos moi coñecidos na Ribeira do Sil.

Outros non desexaron emigrar moi lonxe da chaira, pero tampouco quedar parados na aldea, a velas vir. Cuadrillas de seitureiros, xente moza con ganas de xuntar uns pesos, sairon a sega-lo pan cento polas bisbarras máis próximas e, logo, por Castela, onde había moito traballo na sega do trigo. Tamén mulateros da nosa bisbarra, os tratantes que ían camiñando moitos kilómetros coas reatas ata a mesma Estremadura, pois cumprìa moito o diñeiro, para manter tanta rapazada, que deixaran ó coidado da muller e dos avos.

Conversación real con la SGAE

A Ribeira Sacra en movemento

O Moucho de Aguil, de sereno en Madrid

A media noite, encamiñeime cara á rúa da Cruz, peguei unhas palmadas, namentres chamaba ó sereno: Sereeenooo…! axiña, contestou dende lonxe: yaaa…vaaa…! Logo, máis preto de min, anunciou a hora e mailo parte meteorolóxico con voz máis potente e pousada: Son las doceee… y serenooo..! O Moucho de Aguil era, daquela, o vixiante nocturno da rúa da Cruz, paisano da Ribeira do Sil, de Aguil, de confianza, pois; moi amigo de percorrer os camiños cun candil a media noite co fin de espantar as negras sombras das portas das casas e dos cortellos dos porcos da ceba, de aí o alcume, e disque como xa non quedaba xente no seu vilariño, se viñera cara Madrid na procura do sorriso da fortuna.

Son-las-do-ceee…y se-re-nooo…! –repetiu unha vez máis, marcando as sílabas– porque aquí, ós naturais da vila, que son por riba dun millón, había que engadir os forasteiros, a xente de paso; e onde bule xente, hai negocio: dous cans e mais unha cadela fan un real; catro reais, unha peseta; unha propina por aquí e mais outra por alá, un peso; e, como dicía o outro, gran a gran énchese unha tulla.

   Seica estaba a xuntar moito diñeiro dos hostaleiros e mais dos clientes das numerosas pensións e fondas que, por entón, había ó longo desta rúa, a unha carreiriña de can da Porta do Sol.

   Nun tris, amosou pola embocadura dunha rúa estreita, noutro estremo, picando no chan de pedra co chuzo ferrado tac! tac! tac! tac..! con gabán, cinto e viseira, segundo as ordenanzas do Concello, coma un garda civil xubilado, viña camiñando coma sombra de ánima en pena, metendo medo, que nin diola! matinando en galego a súa filosofa, ou rosmándoa polo baixo, ó tempo de berrar en castelán a xerga do oficio de sereno.

   'O Moucho' convertérase en ventrílocuo, sen darse conta; mesmo de padecer tolemia de Babel, incipiente, debido ó desdobramento da súa personalidade e á practica do bilingüismo, coma resultas das horas de parrafeo, para facerse a se mesmo compaña nas longas noites de inverno, remarcando o ritmo das palabras coa pica do chuzo.

   Era o amo da rúa nas horas serenas da noite, onde só se moven esvaecidas sombras fuxidías; rebuscaba, no disco duro da súa caluga, a parola axeitada en castelán, que habería de servir de canle para chegar ó corazón do cliente, co fin de afrouxarlle a carteira e  sacarlle algún peso, que era do que se trataba.

   Víñase para acó, lixeiro, rascando, co pico do chupo, as reixas das ventás dos negocios e das habitacións dos baixos, canso de soprar co agudo asubío de latón, que lle deran no Concello, e que non acudise a policía, o pobre, 'que lle facían menos caso cós pitos dun sereno'.

   Mal como puider, estaba na obriga de espantar ós malfeitores, os cales, coma lobos ou teimados raposos, acochábanse nos recunchos, ó asexo, esperando á desvalida vítima; xente sen leito nin teito, pillabáns de navalla e de malas artes que saían á noite coma feras a rapinar ó transeúnte, amparados polo manto da noite que ía caendo encima da cidade, silandeira.

   Mais non era tal na rúa da Cruz, que O Moucho de Aguil mantiña a súa rúa limpa de ladros, dende había anos; anxo da garda nocturno que mantiña a orde e vixiaba as propiedades dos veciños os cales, a cambio dunha puñada de pesos, poderían repousar a perna solta sen preocupacións nin sobresaltos; nunca se detiña a parolar con ninguén, sempre camiñando de acó acolá, e non era raro de lle medir as costas co chuzo a máis dun malandrín, polo que fora condecorado no Concello e lle subiran a paga co grao de auxiliar de policía.

    Viña vindo cara min, tintinando a puñada de chaves dos portais, pendentes do seu cinto, ó tempo de alardear de falar idiomas, sen trabucarse na súa caluga, ó procesar en galego e falar en castelán; ás veces, ata se atrevía coas mesmas falas dos guiris:

“Yaaa…vaaa..! tanto berrar, sempre con présas, ya voy, okay, señor..! carallo que te pariu, que teño toda a noite por diante, no se desespere, the time viene del cielo, vite! vite! non has de ter esas présas en sacar os cartiños do teu peto; el tiempo, lo único gratis que tenemos los pobres, money! money! non, iso non, que che han de picar as maos..., yaaa…vaaa…! cando agarres un peso, coido que aínda lle has de botar un responso de defuntos, a que che doe soltar un peso? dóeche coma se che houbesen de cortar un ril..., mañana vendrá otro día y pasado, otro…mal demo te parta, a estas horas…, yaaa…vaaa..! one bedroom, okay, cinco pesos…a que viñeches a Madrid, de putas? ah, non, se é o Modesto de Miranda, outro barquilleiro de Parada do Sil, outro ribeirao, na diáspora…”

   O sereno de Aguil rosmaba polo baixiño, mentres escollía unha das chaves de ferro das máis grandes, para desatrancar o portón de madeira, preguiceiro e laión, da pensión Flora con carraspeira crónica, debida á ferruxe que van deixando os anos nas bisagras e mais nos remos dos que chegamos a vellos.

   Despois dos consabidos saúdos, boas noites e tal, subimos ó primeiro andar; mentres me acomodaba nunha alcoba veume á cachola o refrán, que aprendera de cando estiver na montaña, preto de Aguil,  coas vacas para o monte; os serenos son os amos da noite, cumpría caerlle ben, que me pode achaiar o camiño en Madrid, coñecen a tanta xente... con este pensamento lle soltei a rima, sorrindo, como o que non quere a cousa:“No fiadeiro de Aguil, tres mulleres e un candil”. Certo, dixo devolvéndome o sorriso, pero fitándome ó mesmo tempo cos seus ollos chispos, penetrantes, afeitos a escudriñar na noite coma os gatos e mouchos: agora xa non hai fiadeiro, nin mulleres; ó candil apagóuselle a mecha, a Aguil fóiselle apagando a vida; unhas aldeas van morrendo; noutras, xa non roxe ninguén, explicou gabándose, o pillabán. Como tódalas mañás cedo, á alba, se recollía cos petos cheíños de cartos, que daba gusto ver tantos 'cans, cadelas, rubias e pesos' e todo, así que, con razón dereita, ríase do mundo.

   Despois de trinta anos de acomodar ós trasnoitadores de Madrid, xa co corpo curvado polo peso dos anos, mesmo polas vinte e tantas chaves de ferro dos portalóns de madeira de pensións e fondas, e mailos cortellos dos veciños aliñados nos andares da corralas, que lle estiveron a tirar do corpo cara abaixo durante tantas noites colgadas do seu cinto, o sereno da rúa da Cruz, o señor Severiano, volteou a Galicia, xa xubilado, a gozar dos airiños do mar coa filla maior, Aurora, moi amiga de misas e de novenas, que quedara para vestir santos, a pobre, engurrada de tanto incenso e de ora pro nobis, sen probar abrazo cumprido de ningún mozo: a pobre, xa na altura das calores da menopausia, renegada como resultas de negarlle ó corpo o que é de seu: "Pasei a vida sen un mal pensamento, nun un roce, nin un bico, nada de nada –se laiaba a coitada, virxe como a aurora do amencer– mesmo que for cun mozo mariñeiro, famento e ansioso, recén chegado de Terranova de pescar o bacallau, máis que nada para probalo, disque sabe mellor que comer unha laranxa, pero nada de nada, aínda que a min tanto che me ten, que duns anos a esta parte xa non me chama, nin cousa ninghuna, a pobre, vai morrendo murcha na entreperna... ademais, por outra banda, fun recompensada polo ceo, cun pisiño en Vigo, no alto do Castro, onde me vou recoller co meu pai, que tornou de Madrid con moitos cartiños aforrados".

   Particulares, que esqueceran as chaves; os viaxantes de provincias, que acudían ás pensións; os guiris, amigos de museos, dos touros nas Ventas, de ceas, de verbenas e de festas en Pasapoga; solteiróns que viven a corpo de rei, artistas de teatros e cabarés, pupilas de Venus e demais ralea, que se recollían ás altas horas da noite, teimaban en chamar polo sereno: Sereenoo…! Seeereeenoo…! Mais ninguén respondía ás insistentes chamadas. O Moucho, canso de patear a rúa da Cruz, había días que se erguera en voo, de retorno a Galiza. Dende entón, as noites, nas rúas de Madrid, non eran as mesmas: noites perigosas, desamparadas, silandeiras, tristes… A voz, yaaa…vaaaa…! gastada polos anos de uso, rematou enmudecendo en tódalas rúas da améndoa dos Austrias da capital.

   Ó poucos, habería de aparecer o enxeño do porteiro automático, borrando das noites madrileñas a figura entrañable do sereno picando co seu chuzo no chan empedrado, tintinando puñadas de chaves, mentres acudía ás chamadas, solicitando o servicio do sereno. Sons e voces que arrolaron ós veciños de Madrid centos de anos, pero a roda do tempo, que xira sen acougo, foi cambiando as costumes: dos primitivos e vulgares berros, a pleno fol: Yaaa…vaaa...!  mudou ó refinado e relambido: "Diga, ¿a qué piso llama, por favor?

A muñeira de Chantada

Alborada no patio da Casa de Viana, Sacardebois

Bigotes con Xofre, Faro de Vigo

Bigotes con Xofre

Faro de Vigo, 01 de julio de 2009

Nas últimas semanas están aparecendo na prensa nacional unha manchea variopinta de alcumes: O Albondiguilla, O Patillas, O Rata, O Cabrón, O Prior, O Curiña, O Mamón, O Bigotes... O tema dos sobrenomes, aos galegos, non nos estraña nin moito nin pouco, pois cantos de nós estamos rebautizados polos veciños como 'Cabrito',  'Moucho',  'Escachapiollos', 'A Morte,  'Regalado', 'Barquilleiro', 'Milhomes', 'barqueiro', 'O Herdeiro', 'Calcaterras', 'Pecadomortal', 'Paneiro', 'Labareda', 'Petís', 'Cagadepé'... e mais outros, alcumes coa retranca de é seu: decotío pasaban de pais a fillos, formando sagas ou familias: "Os Paneiros levantaron a meda máis grande da parroquia de Celeirós". 

Unha tarde, recibín un estraño correo. Repousado na cadeira de brazos, co ordenador prendido, estiven a pensar nos personaxes do e-mail, mentres lembraba a miña mocidade na que presumín de estilo en atusar o meu poboado bigote, sen ser consciente da irreverencia estética nin de poderme axustar ao canon de beleza que emana do equilibrio e da harmonía.

   -Por que deixas medrar ese bigote tan feo, pareces un bolxevique?, espetoume o meu pai. A verdade é que, tan enraizado estivo en min, e nos meus, que me sentín  espido e indefenso, aquela mañá que me levantei da cama coa firme decisión de raparme, deixando a cara lambida e indefensa. Pero, de todos é ben sabido que os mostachos non son todos iguais. Entre as categorías de bigotes, temos: o natural, estilo Dalí, o imperial, o húngaro e mais o estilo inglés, moi propio como complemento para un traxe da firma Milano. Logo de botar unha ollada aos bigotes que máis pegada deixaron nos libros de historia, hainos que amosan nos almanaques afiados como púas, chulos, incultos, estreitos de miras, estrábicos, espallados e invasores... enfrontados cos poetas indefensos, que cantan, de cara e corpo libre, poemas que debuxan, coas palabras, caligramas de pombas da paz voando libres: debuxos de rimas de papaventos, soltos de bridas, seguidas pola ollada dun neno, marabillado, como van subindo ó ceo, paseniño, gañando rango no ar, ó lonxe, xa fuxidíos.

    Tamén se dan os bigotiños ridículos -como borranchos negros- nas caras duras de homes pequenos, que foron grandes ditadores. Mostachos militares, os de Bismark cheiraban a pólvora, tronando arcabuces contra o suave murmurio de ramas, follas e flores, apagando o rumor de cores dos poetas que enmudeceron as súas rimas, cantigas de reiseñores, cubrindo de néboa  o día; e de tronos, a noite.

     Xa se escoita o rebumbio que levanta o tropel da Ditadura, achegándose para cercarnos dentro dos seus recios muros: óese cada vez máis forte, marcando o paso, cego, autómata, montada nas botas da parada militar. Outros bigotes espléndidos, sen embargo, resplandecen góticos na historia de homes preclaros, guiados con arte, literarios e suaves e dóciles no trato, provocando só formigo nas conciencias: o bigotiño de Charles Chaplin, os bigotes espigados de Salvador Dalí: que eran de 'gala'.

   Toma unhas tesoiras do kit da memoria histórica e afeita con ela os bigotes máis longos e afiados, enredados e daniños que, onte, fixéronnos cativos e que aínda, hoxe, séguennos ameazando, desde o seu disimulado letargo, con reenvíos de mensaxes totalitarias. Unha tesoira afiada por vella tarazana ao son de antigo barallete que afeiten rentes os novos brotes de bigotes fascistas, que se medran coa ignorancia, enmascarados detrás de bandeiras, cruces e símbolos, sen coñeceren o seu significado, arróxaos ao fogón, para que participen do crisol purificador de Hades ou se engurren en remollo no inodoro até que se laven e perdan o seu cheirume.

     Toma o estropallo e mailo deterxente da memoria histórica e borra as esvásticas dos novos cachorros tatuados, mozos ágrafos, obxectores ao pensamento, aos libros e mais á historia, magister vitae. Mocidade desprotexida dos virus –vermes troianos– replicándose , clónicos, xenófobos, invadindo, con cantos de sirena, as súas cabezas baleiras, reprogramadas para tronaren mensaxes anacrónicas, enarborando non sei que bandeiras, co fin de desturbaren ou profanaren as ágoras democráticas.

       Tira da cadea, estaos esperando Caronte coa barca para conducilos á outra banda, onde serán formateados. Xa nos humillaron dabondo noutras épocas; hoxe, felizmente superadas.

Vacas de cores, La Región

Un rebaño de vacas multicolores estiveron a pacer nos eidos de Gallardón. Foron baixando, preguiceiras, dende o alto da Serra de Guadarrama, pola calzada romana, ata a Pradera de San Isidro e, logo, ocuparon as rúas, prazas e bulevares do corazón de Madrid, atraídas pola música da cidade: se trataba dunha concentración bovina, a ‘Cow Parade’.

Os pequerrechos de chupete, á xeito de cores do arco da vella de terras de lonxe: estes catro, brancos coma leite; con ollos resgados, estoutros marelos; mereniños de Machu Pichu, dous; crioulos e mais negros coma un tizón do lume, aqueles. Todos, alegres e rebuldeiros, lle están a tirar dos tetos a Albertina Pinturina na Praza de Lavapés, barrio multirracial de Madrid; a Vaca Paca de Recoletos, católica ela, xa perdeu os aros das orellas e non vai estar guapa para ver ó Cardeal Rouco, na próxima concentración de reafirmación católica; a Vaca Fotógrafa, está a recibir unha manchea de instantáneas dos paseantes pola Porta do Sol, recibiendo máis loas cá presidenta da Casa de Correos, que din que é a Marquesa do curral do PP.

Na Praza Cibeles, os nenos, máis medrados, que baixan do Retiro, empoléiranse encima do carrelo da vaca ‘Milk on the rocks’, que da leite frío, moi propio para os veráns de Madrid, e xogan a conducila agarrados ó guiador dos cornos, mentres a deusa pera, acostumada a tantas troulas e festexos merengues, sorrindo dende o alto do seu trono, os está a vixiar con ollos de avoa compracente.

Á vaca Mu, plantada no eido de Lavapés, uns vándalos escacharonlle unha pata, se a vaca dicir nin muk, e seica que querían marchar con ela como botín da falcatruada, mais, nese intre, soou a muuulancia de Samuuu do Hospial de Vacas. Entón, a vaca, alporizada polas luces chiscando intermitencais e mailos ouveos teimosos da sirena da urxencia bovina, espertou, cobrando vida e saltando da peaña para desaparecer nun amén, correndo a pata coxa, polas angostas ruas do Madrid do Astruas.

Logo a vaca Mu dis que entrara nun bazar chino de todo a 1 euro, como un elefante nun comercio de louza, aínda que, inesperadamente, o chino, mandarín da tenda, saíu coas mans implorando ó ceo, dan do garzas, sen preocuparse polo estrago, dado que unha vaca veña a petar na súa porta dous días despois dos festexos do ano novo chino en honor ó boi, viña a considerar este feito inaudito coma unha chiscadela do ceo que lle prometía un gran porvir cos negocios da quincalla china nestes tempos de crise e de vacas fracas.

Os poucos, arribou a muuulancia de urxencia bovina. Entarron dous gandeiros na tenda, na procura da vaca tripédica, ataviados coma enfermeiros, con boina, polainas, luvas e todo, trincaron á vaca nun recanto do bazar, medironlle o corpo coa aguilalda, mentres lle estaban a berrar unha fileria de carallos, pois seica que os funcionarios debíanche ser da Cabeza da Meda de Ourense, de onde viñeran doutorados e continuaban a usa-los tecnicismos propios da arte de ara-las leiras coa parella de vacas: ou,m vaca vén, to, eiii, carallo!

Casa de Viana. Xornal de Galicia

Casa Grande, non chega a consideración de pazo, con máis de 500 metros, de perpiaño con palleiras e casa para os criados, forno propio para 15 pans e dúas empanadas; adega, currais, tellado a catro augas, situada na Ribeira Sacra, cunha gran galería, mirando á boca do Canón do Sil; fraga propia con xabarís; acivros, loureiros e nogueiras de resío con simpáticos esquíos por riba da casa; no verán, lagartos e serpes; soutos con castiñeiros centenarios, algúns xa caracochas, de onde pingan as mellores castañas temperás da bisbarra, lameiro e horta con árbores froiteiras ó redor, auga fresca de mananciais das carballeiras da casa e mais auga da traída do regato Mao en toda a finca, doados accesos.

Isto non é un anuncio, perdoe vostede esta brincadeira.

Dende 1700, está a rezar con letras labradas no lintel dunha estancia: "Venta de panos, hoxe non se fía", pois os moradores actuais seguimos coa mesma: hoxe non se vende e mañá tampouco. O motivo son as pitas.

Nun pergamiño, atopado nunha arca de castiñeiro, onde se gardaba a roupa ou as castañas pilongas di: "no mil seiscentos e pico a Casa de Viana da parroquia de Sacardebois pagaba ó Mosteiro de Montederramo unha renda de catro galiñas, en concepto de aforo; obriga que se saldaba tódolos anos, por San Martiño, no Priorado de San Adrián".

Seguimos en débeda coas pitas, merecedoras da nosa gratitude, porque, co seu sacrificio, enchendo o bandullo dos freires, gañamos o noso lar.

Se lle gustou a casa, dígame cantas galiñas está disposto/a a por encima da mesa?

Eduardo Prieto Casares

Novembro, mes de santos. La Región

Día tristeiro, de defuntos.Entre catro homes levaron ó Félix perante o altar, a render contas ante o Altísimo. A néboa que suaba o río mentres viña rubindo devagar, brincando os pataos das viñas para se meter polo ventanuco da igrexa. O cura lavoulle as culpas co hisopo. Os familiares do finado choraban, rompendo o silencio plúmbeo da cerimonia. O defunto, entón, reconfortado cos responsos, abriu un ollo e destilou unha bágoa de despedida. A néboa pousou encima da caixa do defunto, envolvéndoa co seu manto frío e, logo, escapou bufando coa bágoa do Félix polo fachinelo da igrexa. Din que é a alma.