sábado, 30 de marzo de 2019


As fillas da caracocha: A biblioteca nacional. Relato 15.

  

                                       ________________________________________________                                            
                                   
                                               15

                                Faragullas de ourego



“Ourego. Herba olorosa perenne da familia das labiadas (Origanum virens), de flores brancas ou rosadas en espiga, moi usada como condimento. A zorza dos chourizos pode levar ourego”. 


A Biblioteca Nacional


Onte deume por entrar a investigar na Biblioteca Nacional: xa de mozo tiña curiosidade polo topónimo da miña parroquia ‘Sacardebois’, onde nacín e brinquei de neno polos pataos abaixo a bañarme no Sil, sen reparar nas chanquiñas máncandome nas calcañeiras. Porén, aquela vida da infancia en comuñón coa natureza foi a menos a medida que eu fun a máis noutros lares, mais aínda gardo a memoria daqueles anos rebulindo na miña terra, meiga, e malo será que algún día esqueza a ‘Sacardebois’ antes de desvelar o misterio da súa orixe.
        Na porta do Paseo de Recoletos parei un anaco, engaiolado co edificio da Biblioteca de costas ó Museo Arqueolóxico, dúas institucións depositarias da cultura que é de noso. Os agostinos recoletos antes da desamortización seica estiveron por aquí, parece que aínda se sinte a súa aura dentro destas paredes: os clérigos, no medievo eran os letrados, depositarios de atados de documentos, copistas, restauradores e ilustradores de libros. O 26 de xullo de 1716, Felipe V impuxo a obriga de dar unha copia de “todas las impresiones nuevas que se hicieran en mis dominios” á Biblioteca Real de Madrid.
       Logo, entrei na Sala Cervantes a cumprimentar unha folla de consulta. Autor: Sarmiento, Martín (1695-1771). Título: “Obras del P. F. Martín Sarmiento de la orden de San Benito". Xa acomodado nunha mesa, deixando fóra as lerias de meu, abro o manuscrito do Pai Sarmiento: “Etimología de Sacar de Boys”. (Continuará).







mércores, 20 de marzo de 2019


A memoria dos cemiterios, relato 14




                      ____________________________________________                                            
                                     14

                               Faragullas de ourego

“Ourego. Herba olorosa perenne da familia das labiadas (Origanum virens), de flores brancas ou rosadas en espiga, moi usada como condimento. A zorza dos chourizos pode levar ourego”. 







A memoria dos cemiterios




O outro antonte, visitei o cemiterio da parroquia de Sacardebois (Parada de Sil). Axiña, fun lendo as lápidas do sagrado, unha ollada de trazos da intrahistoria local,  até ollar en fite unha pequena capela sepulcral de perpiaño que destaca nun recanto, “Propiedade da Casa de Viana”, reza no frontispicio; no seu interior, unha lápida de mármore brando coa memoria dun home finado: Isidro Prieto Pérez (1905-1991). Invocarei a unha fada para que abrolle no seu canto unha flor de cemiterio –me dixen para os meus adentros.
            Así que fun á procura da memoria deste home, achegándome ó concello. “Foille un home da ribeira con moita sona por eiquí –me dixeron– andaba como un carabullo tocado cun sombreiro de pano; desempeñou naquela o cargo de Xuíz de Paz”. Logo, preto da fonte, tres homes entrados en anos da Residencia Luz do Sil, mentres tomaban o sol nun banco, relatáronme pan por pan as andainas que coñecían de oídas.
            “O señor Isidro medrou rodeado de seis irmás e, como resultas de vivir como galo entre tantas galiñas, coido que derivou nun perfil de arestas asimétricas, non daba unha puntada sen nó, dixo un dos vellos que fora xastre. Viñera de Celeirós a casar coa filla vinculeira da Casa de Viana, mediou outro vello: naquela unha casa grande con moita fachenda; unha señorita educada nun colexio de monxas de Monforte, axiña rodeada sete fillos, que parecían o arpexo da escala musical .
            “Non foi un labrego ó uso de entón. Certo. Seica tivera un cine en Plasencia. Adoitaba cuspir moi alto, gabándose de ter amigos de copete na Audiencia de Ourense, polo que lle cadraba ser conselleiro e avogado de pobres, ós que tiña a ben recibir os domingos deitado na cama antes de erguer do leito para asistir á misa.                               
          “Uns acudían á consulta por causa dunha navallada que recibira nunha festa por facerlle as beiras a unha rapaza comprometida; outros, polos marcos dunha leira que se moveran de noite; por causa dun paso dunha servidume ou polo dereito da auga de rega; por unha colmea de abellas á beira dunha canella que foron tralo corpo dunha moza; que se lle fora a man a un tolo nas costas dun veciño, arreándolle cun rastro, por causa dunha vaca lambona que saltara a sebe dunha horta; que si un mozo, axiña de arribar da pesca do bacallau, como xato pechado nun cortello, despois de meses ollando o rebulir das gaivotas, deixara preñe a unha moza e disque o coitado non atinaba por onde tirar: se ir de paxaro bobo cara ó altar ou fuxir voando ceibe a Venezuela coma un cuco a pór os ovos en niño alleo...(o paragrafo anterior está baseado nas actas de conciliación tiradas no lixo, recuperadas para a memoria por un profesor xubilado).              
            “De cando mozo, traballado nas andainas coas reatas de mulas por terras de Castela, Isidro, mozo aguerrido montado no seu cabalo alazán, empoleirado nun aparello novo do trinque con reberetes dourados, manta de Zamora cubríndolle as pernas, con arrestos para domear as bestas, e a quen for, todo el feito un cabrito, chulo coma un oito era admirado por mulleres que lucían medias de cristal e tacón fino.                      
         “Home inquedo, e de moita parola, levaba a voz cantante nos velorios; na mesa, os días de festa; no coche de liña Barreiros, de mañá cara Ourense; nas destilas, á beira do pote, dono da man nas briscas de seis; menciñeiro da escola de meigas de Celeirós: presumía de curar un pezuño infectado dunha res co sol purificador, diferido a un terrón pisado pola vaca: ó secar a herba do terrón cortado, sandaba o pezuño.                        
        “No solpor da súa vida, armado de lapis e papel co gallo de escribir as memorias, sentou na galería que mira ó Sil, perdendo a ollada dos seus ollos chispos por terras de Amandi, mentres se bambeaba na randeeira calado coma un moucho até quedar trasposto, voando nunha nube de sensacións que fai anos levou o vento.

venres, 15 de marzo de 2019


Os últimos avós da ribeira do Sil, relato13   


                      ____________________________________________                                            
                                     13

                               Faragullas de ourego

“Ourego. Herba olorosa perenne da familia das labiadas (Origanum virens), de flores brancas ou rosadas en espiga, moi usada como condimento. A zorza dos chourizos pode levar ourego”. 





Os últimos avós da ribeira do Sil                                                   







Casa de Viana, 15 de xullo 2009. Por fin, chagamos á casa dos avós. De seguro que escoitaron o runrún do coche e xa estarán agardándonos no patio coas follas do portalón abertas de par en par. Primeiro, rodeamos a Tatá coas mans para comela a bicos. Logo, deixámonos caer no colo do avó. 
       Desta última xeración, poucos vellos quedan xa nos concellos da ribeira do Sil, e da xente nova non falemos, que non se dá por estas terras dende hai anos: en Caldelas, case que non roxe ninguén polos rueiros, só se escoita o lene sentir da natureza.              
       –Ola, avó! Como vai a cousa?                                                                                
       –Eh! ímola andando, que non é pouco.                                                            
       –Que medradas están as nenas, mira que botaron corpo! que lindas, as pobriñas!    
       –Vén, Claudia, vén onda min.                                                                                 
       –Anda, Marta, anda e dáme unha aperta desas tan grandes.                                   
        –E ti, Alejandra, con ese sorriso debuxado de anxo…                                                      
     –Deixa que vos axude, que viredes cansas. Subide, non vos paredes: tirade cara á galería, que temos que falar.                                                                                                   
       –Avó, quero montar no burro.                                                                                           
       –Está na corte, triscando unha gavela de toxos; mañá ímolo sacar de paseo polo camiño vello: xa veredes, xa!                                                                                                       
       –Díxome un paxariño que as notas de xuño son guapas como unha estampa da virxe Inmaculada, non hai borranchos que as afee; sei que o piano soa tan virtuoso, acariciado por tan delicados dedos, como se o tocase o mesmo Mozart de rapaciño.                  
       –Ide, ide co gato!, mais andádevos con tento non vos vaia rabuñar –díxonos Bru, o noso avó de Sacardebois, na galería da casa que se mira no espello do Sil.

venres, 8 de marzo de 2019


Unha homenaxe a unha xeración 




                      ____________________________________________                                            
                                     12

                               Faragullas de ourego

“Ourego. Herba olorosa perenne da familia das labiadas (Origanum virens), de flores brancas ou rosadas en espiga, moi usada como condimento. A zorza dos chourizos pode levar ourego”. 




 Homenaxe a unha xeración                                                


Corrían devagar os anos cincuenta e pico, tempos de centeo e de touciño. Moitos dos profesores que se xubilan nesta andaina, por entón eran uns raparigos, que saíron do medio rural ós seminarios diocesanos á procura dun sorriso da deusa fortuna: internados de rezo e de meditación, estudo profundo dos clásicos e moito fútbol para disipar as tentacións da carne, fieis ó principio de mens sana in corpore sano. Na Primavera do 68, cos aires frescos de París, as vocacións mal arraigadas de seminaristas e cregos murcharon. Como resultas, toda unha xeración de profesores de letras ocuparon as cátedras do ensino. Este colectivo, que deixou pegada nas escolas e nas mentes dos estudantes, coido que merece estas letras de homenaxe.                                        

 –Entón , de seguires para cura, eu non estaría aquí –dixo Claudia.
 –Coido que non, éche coma xogar cunha margarita: si, non; si, non. Puro azar –contestoulle o avó a secas, desexoso de continuar co conto que tocaba aquel día.         

  O rapaz andaba coas vacas calzado con chanquiñas con calcetíns de la, zurcidos por unha tía birolla, que quedara na casa para vestir santos. Un xersei, que lle pingaba dun lado, e mais uns pantalóns curtos de pana, completaban a súa vestimenta e decoro.   

  Unha mañá de xaneiro, esperaba tremendo coa friaxe na parada do coche de liña, ó pé do camiño real, arreguizado pola xeada que callara no amencer, fraco de canelas e medroso coma un vimbio. Ós poucos, en arribando un veciño, axiña erguín a cabeza cun lene sorriso para saudalo en galego de afalarlle ás vacas.                                                            

   –Vostede tamén vai cara Ourense?                                                                          
  –Vou, vou, que teño que mercar unhas menciñas para a Gallarda, que me anda fodida coa febre aftosa que lle come a vida, contestoume o señor Pepe de Calvos. Os pais decidiran que chegara o día de entrar no Seminario, pois de seguir tralas vacas, non habería de ir máis lonxe cá carreiriña dun can. Malia de non sentir o rapaz, que naquela era eu, vocación en vestir os hábitos, o pai, teimudo coa idea de presumir dun fillo cura, díxome un día: “Aguanta, mexericas, que a vocación xa virá, cando teña que vir”.               

  Anos da xuventude coa cabeza quente por dentro, e frieiras por fóra nos dedos e nas orellas, remexida coas declinacións do latín e siloxismos. Disque na quietude da noite deixábase levar polos debuxos do maxín, ceibe, nos soños nocturnos, como Penélope: o que tecía de día desbaratábao de noite.                                                        
       
Hoxe, xa no outono da súa vida –falaron de min nunha homenaxe– tras  un longo periplo de aquí acolá, co seu deber xa cumprido, repousa ó carón da súa muller, rodeado de tres netiñas, volvendo de cando en vez a vista cara atrás, mentres polo baixiño vai recitando os versos: / Caminante, son tus huellas / el camino y nada más; / caminante, no hay camino, / se hace camino al andar./