Diario dun neno labrego

   Sacardebois, 7/07/57. De resultas do conxuro dos fados, xogando unha partida de fabas, pintas e brancas, estaba por ver, se eu merecía ou desmerecía nacer; e no caso de vir a este mundo, onde daría o primeiro berro? Entre algodóns, nun pazo de fidalgos? nunha alcoba da Casa de Viana? ou habería de abrir os ollos nunha choza de Tanganica! Por capricho das fabas e das fadas, nacín na Ribeira do Sil. Con fortuna, certo; e por azar, tamén. Aínda que, pensándoo devagar e con tento, eu estaba predestinado a pechar a serie de sete nenos, pareciamos a escala musical, con intervalos dun ano: faltaba eu 👶, un neno desvalido, en  dar a última nota no niño da Casa de Viana.

   Os máis grandes, medrados coas mellores bicadas, a medida que lles ían saíndo as trenzas ás nenas e picándolles o bigote ós rapaces, como as plumas ós paxariños, foron erguendo en voo uns tralos outros para estudar nos Milagros, ou nas Carmelitas de Ourense, deixándome a vara aguillada, como testemuña, para que continuase a tanguer as vacas para o monte, andares de camiños percorridos antes polos que agora presumen de estudaren e de falaren o castelán coma os señoritos da capital.

   Primeiro estaban as vacas e, se quedaba tempo, a escola. Como as vacas comían tódolos días, a escola piseina pouco. Abofé que fun autodidacta na cousa de deprender: con poucos anos, xa sabía contar ata 14, que era o número de cabezas de gando que presumía ter a miña casa, e agatuñaba coma un gato larpeiro á procura de niños de paxaros, dicían que era listo coma un allo; e debía selo, porque axiña pariu a Castaña e xa aprendín a contar ata 15; e así as ía apañando no aire, aínda que co pizarrín sumando números enteiros ou quebrados: estes últimos eran mesmo retorcidos, coa mala leite que adoitan gastaren os coxos, sexan quebrados, con caxata na mao ou derreados de cadrís, e maila caligrafía mollando a plumiña no tinteiro con tento sen botar borranchos na folla do caderno. Ademais, o leite en po americano, un troque polas bases militares, que preparaba a mestra con auga morna da súa cociña económica –que cheiraba máis a mexos cós refaixos dunha vella, meiga, con perdón –axudou ben pouco ó desenrolo do meu corpo e das miñas entendedeiras que, malia iren paseniño, medraron anafagadas nos primeiros anos mais, todo hai que dicilo, recuperei nun amén o de antes e, mesmo, deixei atrás a moitos, que presumían daquela coma cabritos perante á miña cariña de anxo, tirando a parvo.

   Emporiso, coido eu que, de cando en vez os meus pais baixaban ó curral á procura dun polo, para que llo levara á mestra con plumas e cacarexando, para me espertar dos biosbardos, malia que se vise na obriga de arrearme coa vara na punta dos dedos. Lembro que, con máis anos, a mestra tivo a ben preguntarme pola listaxe das preposicións que debía repetir de punta a cabo: 'a, ante, bajo, cabe, con, contra'... e como me paraba antes de chegar a 'sin, sobre'… collía ela a vara e berraba: 'tras'! coa vara na mesa: 'tras, tras'! Disque as letras co sangue entran, mais a min só me entraba o medo no corpo, e co sangue xelado, non había maneira de asimilar nin os números nin as letras por moitos galos que coceran no pote da señorita Enedina, a mestra, bautizada polos seus queridos pais, tamén mestres, coa letra alfabeta 'n', anodina, minúscula diminutiva, 'Enedina'.

   Á noitiña, despois de escoitar o Supermán na radio que presumía ter a miña nai nun altar na repisa da cociña, o meu pai, mentres me ollaba cos seus luceiros chispos, cantábame a faena para o día vindeiro:

   “Á mañá cedo, vas coas vacas para o alto da fraga, que che axude a nai ata o camiño da Fermiña; déixaas ben enriba na Pena dos Almorzos e, axiña, baixas á cortiña do Val como Deus manda, e non te vaias entreter apañando morotes, que hai que arrincar os beldros das patacas, que mañá tócanos a auga de rega: coa calor que vai, hai que regalas con tento, tapando ben os buratos das toupeiras, porque un litro de auga vale un peso”.

   A sombra estaba chegando á segunda xanela da casa do señor Antonio de Purdeus, non faltaría moito para as doce. A choca da vaca Cachorra xa se estaba a escoitar máis clara e mais preto: as vacas, perdidas na mesta fraga do Covelo, non andarían lonxe. Dende a galería, que dá ó río Sil, rezaba para que viñeran dereitiñas polo camiño de Donín cara á casa. Ás veces, cos tabáns picándolles o cu, mosqueaban coma tolas, correndo como se as levara o demo polos eidos embaixo, estragando os terreos e mailas hortas dos veciños, mecagonamarsalada...! Logo tiña eu que acudir a recadalas co can, Troski, nas calores da sesta.

   Como dicía dona Enedina que Poseidón tivera fornicio cunha vaca, e que logo parira ó Minotauro, metade home e metade boi, por iso berro, cando me cabreo coas vacas: me-cago-na-mar-salgada-que-te-pariu!  aínda que, perda coidado, que non é dos pecados mortais que condenan a un ó inferno. 

   –Don Xosé, a que non é pecado dicir: "Mecagonamarsaladaqueteparou"...?

   –Pecado non é. Non –contestoume o crego, á saída da misa.

   –Ves!

    Xa están a soaren as campás que toca o señor Nestor. Certo, era mediodía, a sombra que baixa tocando as ventás da casa branca de Purdeus non mente. 'Delia Felisa Bernarda', sic, a maior dos sete, por estar farta de beldros e coas maus afeadas, que xa presumía a miña irmá de señorita, xa non quixo arrincar máis herbas das patacas: os beldros, de certo, non casaban co  nome triplo de pequena figalga que endosaran á primeira filla nada na Casa Grande de Viana. 

   –Moscas, moscas!– dicía, mentres escapaba para a casa da señora María, a Carpinteira viúva ela, que nese intre estaba a rifarlle a Nurita, a filla máis grande de catro que non sabía como manter, porque a moi parva acababa de escachar a ola de apañar a auga da fonte da Confredería. 

  
    –Que pasou? –preguntou a 'Loliña', a outra irmá, segundona, con menos nome e con menos fidalguía. 

   –Rompeu a ola, esta burra! –contestou a Carpinteira, alcume que lle viñera da profesión do seu home, morto con outros da contorna no accidente dun camión, traballando nas obras do encoro de Santo Estevo. Desto xa medraron os carballos, claro.

   Ó chegarmos á casa, o pai, como de costume repousaba ou meditaba deitado na cama, porque era da consideración de pensar que as ideas se aclaraban mellor no estado horizontal que rebulindo nas faenas: dicía estar canso de andar a vixiar aos xornaleiros para que non aporcallaren a cava das viñas, mentres facía que arrincaba as silvas das paredes dos pataos, facía que facía, sen facer nada, aínda que dicía, cando paraba a darse un respiro para enlear un pito, que facía máis que ninguén, aínda que estivera sentado nunha pedra toda a santa mañá, mentres non perdese a ollada dos homes que procurara en terra de Lemos para a cava das viñas.

   A miña mai, na cociña, traballaba coma unha formiga, sen acougo, certo, debullando patacas para arranxar o caldo. A pota posta no fogón da arandela grande da cociña económica estaba a piques de botar a ferver, deseguida o testo de cando en vez habería de erguer a orella, botando espumallos brancos do unto que estaba a cocer con algún óso de cachucha. Os grelos estaban cortadiños e postos en remollo no vertedoiro de pedra para que fosen soltando o amargor que é de seu.

   Que ben sabía o caldiño feito devagar ó lume de achas de carballo! Ós poucos, amosou a gata, que estaba a aleitar tres gatiños aínda cos ollos pechados, miañando agarimosa entre os barrotes de ferro da xanela da cocina que daba ó canellón do camiño real de Senra.

   Co barullo e risas na pía do patio, lavando as maos trala arrinca das herbas das patacas, o pai deixou de meditar, erguendo da cama dun brinco. Achegouse á galería, subiu un bastidor co estrondo de seu e díxome enfurruñado:

   “Eduardo, vai á bodega e trae unha xarra de viño do cubeto do gasto. E presta atención, ó pechares a billa aperta ben a cortiza, non vaia pingar... e non te entreteñas buscando piñóns do piñeiro da adega, que vas verter o viño ou escachar a xarra", maloserá! -pensei  para os meus adentros.

   Agarrei a xarra, deitei o viño sobrante da cea e enxaugueina na billa da pía e encamiñeime cara á bodega. Mentres, a Tilde quedaba no patio lavando o corpo dende os pés cara arriba as canelas de mociña deica altura dos xeonllos. Ó cichar o viño no funil que vertía na xarra negra de Gundivós, recubríndoa de espuma, boteille dous grolos, así como non quere a cousa: que fresquiño estaba!