A caracocha

Este conto, segundo os vellos máis vellos do lugar, disque foi certo, malia de se perderen os feitos, polo miúdo espallados nos aluvións da memoria, podemos contalo hoxe por enteiro despois de recompoñer o texto unhas veces ou tecendo outras as notas aparecidas no diario da miña avoa Bernarda: un caderno de escola azul atopado no fondo dunha arca de madeira que descansaba  dende había un mangado de anos no beiril do faio con outros atados, a maioría testamentarios, esvaecidos e amarelos polo transcurso dos anos que decotío deixan impresa a súa pegada.

 Nun dos pergamiños devanditos, datado no mil seiscentos e pico, pódese ler que o Casar de Viana pagaba ó Mosteiro de Montederramo unha renda de catro galiñas, en concepto de aforo; obriga que se saldaba tódolos anos por San Martiño no Priorado de San Adrián:

“Sello quarto, dez maravedís. Año 1677 o   mosteiro de Monterramo afora o lugar e casa de Viana a don Francisco Vázquez de Páramo y a sus herederos y sucesores por las bidas (sic) e espacio de tres señores Reyes Católicos de España (...) que dichos Francisco Vázquez de Páramos y sucesores dé la Renta cada año por San Martín, cuatro gallinas, pagaderas en el Priorato de San Adrián. Atentos le hazemos (sic) dicho fuero por la menor renta de lo que merecería pagar. “Sello quarto, dez maravedís. Año 1677”. 

 Antonte, á tardiña, repousei un anaco na galería da casa a descifrar, máis que  ler, sen présas e con tento de non estragar as follas do diario manuscrito, con tinta de pluma, rubricado pola miña avoa.

   "Casa de Viana, vinte de xullo de mil novecentos trinta e tantos...   os nenos pasaron a tarde, xogando ás casiñas na caracocha do castiñeiro do souto do Sagrado, ó abeiro das calores. Que ben soaban as frautas que arranxaran con pólas de castiñeiro do regato do muíño! O oco da caracocha é grande e redondo, así que os neno só tiveron  que cravar unhas táboas, e alí, empoleirados no alto, están a debullar horas e horas. Hoxe imos xogar a tocar as frautas, pero antes temos que afinalas; a ti, Xin, vouche preparar unha pequeniña, un subiote; tocaremos tódolos tres, cadaquén con cadansúa frauta. O grupo de frautas chamábase Os Merlíns do Sil.

 "O día ía bo –seguía a contar a bisavoa de Claudia, Marta e mais Alejandra, as miñas netas, no seu diario– e como a calor xa apertaba, os nenos estaban ó acubillo da sombra do castiñeiro, empoleirados alá no alto da caracocha: dende a galería do patio, escoitábanse os asubíos das tres frautas, arranxadas con pólas de castiñeiro. Os refachos do vento de febreiro xuntaran unha pequena morea de follas no chan da caracocha: estaban sequiñas, pois na meirande parte do día o sol quentaba a cara da caracocha por mirar ó sur.  De cando en vez, ó sopraren os nenos nas frautas, escoitábase un ruído no chan, semellante á danza das coas follas nos días de ventada no outono ou, mesmo, o ruxerruxe do xergón recheo de follas de millo, baixo as sabas.  Xin, toca o subiote, xa verás como se moven as follas, pero deseguida cortou o Pon, non me veñas con parvadas. Os merlíns continuaron a tocar, sen preocuparse máis do que podería acocharse debaixo daquelas follas de castiñeiro: Xan levaba a melodía, Pon tocaba os tons graves, pois tiña a frauta máis grande; Xin, co subiote, era o contrapunto. Outra vez, o demo, que alí estaba debaixo, seguía a rebulir, como o can que dá varias voltas na palla antes de se deitar. A follaxe seguía cos ruídos secos, aínda que non ía vento, que cousa máis rara, pensaban os nenos, véndolle as orellas ó lobo. De súpeto, de por debaixo das  follas, xurdiron tres noxentas cobras: coa calor e mais  coa música, espertaran do letargo do longo inverno, erguendo as súas angulosas cabezas máis dunha cuarta do chan e, como periscopios, viráronas a unha e outra banda da caracocha; axiña, a cobra máis grande comezou a agatuñar polo toro do castiñeiro, mentres os nenos continuaban engaiolados coa canción a cal, con ensaios repetidos, una e outra vez coméndolles o coco, ían collendo o compás da melodía.  As serpes levaban medio ano sen comer. Canto máis e mellor tocaban os encantadores merlíns, máis lixeiriñas reptaban agatuñando pola caracocha arriba.  A música seguía a soar entre os brotes e follas novas que, como é de seu en tódalas primaveras, agromaban nas gallas dos castiñeiros. Entre tanto, a primeira cobra xa chegara ó teito, onde estaban sentados os músicos, pero... como Deus é bo e o demo non é malo, unha nube prudencial estivo a pasar polo ceo e a cobra parou, falta de enerxía... pero, ata cando...? Mentres, neste intre de suspense ou stand-by, a música continuaba a soar e a serpe exploraba o terreo coa súa lingua viperina para dar o inesperado e mortífero ataque. Entrementres, a nube foi indo cara a boca do Canón do Sil e o sol, ó quentar de novo, cargou de enerxía ás tres serpes que continuaron outra vez, sen acougo, o seu ascenso, na procura de cravarlles os dentes e de chucharlles o sangue ós coitadiños merlíns. A cobra máis grande, estaba a medir case que un metro, atopou un burato no chan dunha táboa e por alí se meteu e, trala súa afiada e ungulada cabeza, foi esvarando todo o seu longo corpo. O Xin seguía a tocar, engaiolado; porén, abofé che digo, que a cobra xa estaba detrás das súas orellas; a seguir, a cobra abriu as fauces e...ai, miña nai querida! Pero Zeus, deus do ceo, dos tronos e raios, neste intre, mandou un nubeiro para tapar o sol e, logo, dende alto do ceo, apuntou co seu índice á caracocha das serpes (co seu dedo creador, co seu furabolos exterminador) disparando un fulminante raio: a serpes caeron ó chan con gran estrépito sobre a morea de follas secas, plaf..! Axiña, unha cousa nunca vista, rara, milagreira, extraordinaria, ou sexa, un feitizo máxico: as serpes, entolecidas pola sobrecarga eléctrica, unha tralas outras, ergueron de pé, enroscaron o rabo a xeito de monociclo, e...fuxiron da caracocha do souto do Sagrado”.

"Casa de Viana, parroquia de San Martiño de Sacardebois, ano de mil  novecentos  trinta e cinco, sendo de maio oito días andados.