Unha estampa esvaecida, os serenos

Naquela, os serenos tiñan a encomenda de espantaren aos malfeitores nocturnos. Xente sen leito nin teito, pillabáns de navalla e de malas artes, que saían despois do solpor a rapinaren ao transeúnte, amparados polo manto da noite que ía caendo encima das cidades, xa silandeiras: o Moucho de Aguil mantiña a rúa da Cruz pulida de ladros; anxo da garda e pechacancelas dos veciños que veñen de troula a cambio dunha puñada de pesos, decotío camiñaba de acó acolá, ademais de lle medir as costas co chuzo a máis dun malandrín, canso de soprar no agudo asubío de latón que lle deran no Concello, e que  non acudise a policía: 'que lle facían menos caso cós pitos dun sereno'.

   A media noite, procurei pola rúa da Cruz; peguei unhas palmadas, namentres chamaba ao sereno: Sereeenooo…! Axiña, ao lonxe escoitei a consabida resposta: Yaaa…vaaa…! O Moucho, nado na Ribeira Sacra, de cando mozo, en Aguil, tres vellas e mais un candil, percorría os rueiros da súa aldea co candil de carburo afuracando a negrura da noite co fin de desbaratar o meigallo dos cortellos de ceba, de aí o alcume de 'O Moucho'.

   Nun tris, apareceu pola embocadura dunha rúa, picando co chuzo no chan de pedra co gabán atado co cinto de coiro, e tocado de viseira, viña camiñando coma sombra sinuosa de zombi, metendo medo, que nin diola! matinando en galego a súa filosofa ou rosmándoa para os seus adentros. 'O Moucho' disque se convertera en ventrílocuo: enseñorado nas horas serenas da noite, entre sombras fuxidías, rebuscaba a parola como canle para desentumecer o corazón dos 'guiris' e afrouxarlle a carteira. Camiñaba, rascando co pico do chuzo as reixas das ventás dos negocios e dos cuartos dos baixos, ía indo devagar, tintinando o colgallo de chaves dos portais pendendo do seu cinto, apertado coma cincha de aparello de pouco bandulloc, ao tempo de falar sen trabucarse no babel de procesar en galego e falar en castelán ou, mesmo, picando noutras falas de máis lonxe.                

   –'Yaaa…vaaa..! onde vés con esas présas, carallo que te fixo, que teño toda a noite por diante, non ollarei esas ganiñas en sacares os cartos do peto; money…! money…! non, iso non, que che han de picar as maos, yaaa…vaaa...! cando agarres un peso, coido que lle botarás un responso de despedida, a que che doe coma se che quitaran un ril, a estas horas… yaaa…vaaa...! o leito na Flora baila entre vinte e trinta pesetas; e logo, que carallo procuras nos Madriles... vés de fulanas, non é...? ah, non, cona que me pariu! se es o Modesto de Miranda, o barquilleiro de Parada de Sil'. 
   O sereno de Aguil rosmaba unha ristra de lerias, mentres escollía unha das chaves de ferro das máis grandes para abrir o portón de madeira, preguiceiro e laión, da pensión Flora da rúa da Cruz, a unha carreiriña de can da Porta do Sol, coa carraspeira crónica da ferruxe que van deixando os invernos de Madrid tanto nas bisagras das portas coma nos remos dos que chegan a vellos, sumando anos de moitos calendarios. Como tódalas mañás, á alba, se recollía o sereno de Castro Caldelas cos petos cheíños de cartos, que daba gusto ver tantos 'cans, cadelas, rubias e pesos' e todo, así que, con razón dereita, ríase do mundo. Despois de trinta anos acomodando aos trasnoitadores de Madrid, xa co corpo curvado polo peso dos anos e, mesmo, polas chaves de ferro dos portalóns das pensións, fondas e das casas de particulares que lle estiveron a tirar do corpo cara abaixo durante longas noites colgadas do seu corpo, o decano dos serenos da vila de Madrid, o señor Severiano de Aguil, volteou o rego agora cara á terriña, xa xubilado, a gozar dos airiños do lar que o vira nacer, coa filla, a Aurora, filla tamén de María, moi amiga de misas e de novenas, que quedara para vestir santos, a pobre, engurrada de tanto incenso e de “ora pro nobis”, que máis se vira lúbrica, pois ningún mozo lle asubiara ou se achegara a ella a facerlle as beiras.                

   –“Pasei a flor da miña vida sen mácula, purísima como a virxe das Neves –laiábase a coitada pola celosía do confesionario– xa que logo, coido que finarei co desexo de probalo, mesmo que for cun mozo, acabado de arribar de Terranova de pescar bacallau, que seica saben mellor os cariños dun mozo mariñeiro, famento de aloumiños, que comer unha laranxa..., señor abade, non me poña penitencia, que ya a levo comigo dende hai moitos anos", confesoulle ao crego na intimidade do confesionario. 
    Particulares que esqueceran as chaves; viaxantes de provincias que acudían ás pensións; os amigos de museos, dos touros nas Ventas, de verbenas en Pasapoga; solteiróns ceibes, que boi solto ben se lambe; artistas de teatros e cabarés, pupilas de Venus e demais ralea, que se recollían cos primeiros luceiros, teimaban en chamar polo sereno: Sereenoo…! Seeereeenoo…! Malia que o Moucho, canso de patear a rúa da Cruz, había días que se erguera en voo de retorno da diáspora. Dende entón, as noites na rúa da Cruz xa non foron as mesmas: noites perigosas, escuras, desamparadas, silandeiras, tristes. E así, pouco a pouco, a voz, tantas veces repetida, 'yaaa…vaaaa…!',  foi enmudecendo en tódalas rúas da améndoa dos Austrias de Madrid.         

   Pronto habería de amosar, nos predios, o enxeño do porteiro automático, borrando das noites madrileñas a figura entrañable do sereno, picando co seu chuzo no chan empedrado, tintinando o mangado de chaves, mentres acudía ás chamadas que pedían a súa presenza. Sons e voces que arrolaron aos veciños de Madrid centos de anos, pero a roda do tempo, que xira sen acougo, foi cambiando os costumes: dos primitivos e vulgares berros, a pleno fol: 'Yaaa…vaaaaa...!', mudou nestas verbas relambidas de lene murmurio: “Dígame, ¿a qué piso llama, por favor?”