“Hoxe,
oito de xullo de mil novecentos cincuenta e dous, o día alborexou sen
nubes no ceo. O pai co Luís, 'o Petís', o criado, e dous homes de Lemos foron
co caldeiro de cobre, que se mercara polos devanceiros na feira de Sober,
dar a cuarta mao de sulfato de cobre ás viñas de Barxacova. Tamén lles
zorregarían uns foles de xofre para previren os fungos, que poden amosaren no
ceo nubeiros e botarse a chover, que dun tempo a esta parte, o tempo anda tolo
coma un tarabelo de pechar as portas.
"Ó
mediodía, mandeille polo Ricardo, uns cachelos con iscos, unha lata grande de
sardiñas xoubas, a Rianxeira, e mais metade dun queixo de Zamora, coido que
mollando a palleta da bota, xa teñen dabondo…, deste xeito reza o diario da
miña mai escrito cunha plumiña de mollar no tinteiro nun caderno de escola
atopado dentro dunha arca do faio entre papeis testamentarios xa medio roídos
polos ratos, abofé, unha mágoa.
E
continúa a miña mai debullando día tras día as trasnadas dos seus fillos: Xin,
Xan e mais Pon, que así se facían chamar de pequenos, acompañados de Luís do
zapateiro, o 'Milhomes', outra boa peza que engadir á camada 'destes
pillos'.
"Mira
que meterse dentro do oco dunha torada podre de castiñeiro!, lamentábase por
entón a miña mai: son uns trastes! Non hai xeito de domealos, de que entren ó
rego como Deus manda, pero decotío saen airosos das súas falcatruadas como os
gatos que teñen sete vidas, pois iso. O pai estame a dicir que me deixe de
mexericadas, que así aprenden a vivir, aínda que non sei, se calquera día poida
pasarlles unha desgraza. Vouche contar o que matinaron, os pillabáns, días
antes da festa do Carme:
"Os
catro rapaces coas canelas ó aire achancaban lixeiros camiño arriba, pisando as
pedras do camiño real que xungue a ribeira de Parada de Sil coa montaña,
lucindo chanquiñas ferradas de cravos novos, guindándolle unha chuvia de coios
a unha raposiña que fuxía, espavorecida, cara á fraga do Covelo que se perde
por riba da Casa de Viana: en chegando ó alto do lameiro do Cabildo, no
cruceiro do Rouso, onde se abre un ramal cara Forcas mais outro cara Vilar,
nesta forcada a raposiña desapareceu.
–Olla
con tento nun recuncho ou nun burato da parede.
–Levouna
o demo, non está, pois entón bótalle unha ollada polo oco da torada podre de
castiñeiro, dixo Xin con voz de mico.
"O
Luís, que estaba moi esmirrado, o pobre, sen pensalo dúas veces, foi esvarando
como unha cobra polo furaco da torada, mentres coas maos ía escachando a
madeira desfeita polas termitas e botándoa fóra como fan os coellos coa terra,
cando están a arranxaren a súa tobeira.
"A
raposiña, que estaba alí dentro agachada no seu lar, ó decatarse do raparigo
intruso, entroulle tal medo no corpo que saíu disparada polo outro extremo,
varrendo co rabo da vasoira, que é de seu, as pegadas que ía deixando polo
camiño. Trala raposa, apareceu o Luís con dúas plumas vermellas e outras tantas
negras: son as plumas do galo!, dixo, que desaparecera unha tardiña do mes de
xuño antes encerrar as pitas no poleiro.
"Agora –dixo o Xan– imos
botar unha carreira de galgas polos eidos abaixo. A lousa que chegue máis lonxe
é a que gaña. A primeira pedra que caia ó chan ou a que chegue última perde a
carreira. Si, vamos...eh, vai gañar a miña! –sorría ledo o Xan.
"Entón,
vai o Xan e díxolle ó ‘Milhomes’: Entra outra vez polo oco da torada que me
quero arranxar un sombreiro con follas de castiñeiro cosidas coas agullas que caen ó chan do piñeiro da adega e mais unhas plumas temoneiras do rabo do galo que axiña vou oficiar de indio navalla… o neno do
zapateiro, sen encomendarse nin a Deus nin ó diaño, foi
entrando pouco a pouco pola boca do furado até que lle desapareceron os pés…
o Xan, de golpe, saltou dado un berro, e coas zocas e coas maos sacou
forza dun malvado xigante para remexer o calzo que estaba retendo á torada,
a cal ó verse ceibe de atrancos axiña comezou a rodar ganando rango que metía medo lameiros abaixo
enfiando o río Sil.
"Cando
a torada oca, co Luís dentro, estaba chegando á estrada polos lameiros abaixo,
o corpo do neno da señora María do zapateiro estarricou tanto, quizais pola
forza centrífuga do movemento, que lle amosaban os pés por un extremo e a
cabeza polo outro, a piques de se desconxuntar, o pobriño. Porén, como
Deus dá unha a tortas e outra a dereitas, o neno, que baixara fuxidío dentro do
tronco-móbil como foguete a reacción ó rebolos polos eidos ladeiros abaixo
dentro da torada cara ó Sil, non chegou a se esfarelar, aínda que estivo a
piques... ben moído dos golpes si que che quedou. Parece un milagre,
pero nin escachou un óso, porque a torada, que baixaba tola, atinou no seu
percorrido coa laga do señor Avelino do Val e nun amén apagáronselle os aires,
ficando queda, aboiando na auga. O Luís, medio pampo polo mareo da viaxe como
gran na moa dun muiño, foi saíndo do oco da torada e coas maos (tiña medio
corpo fóra da tobeira como se fose un verme saíndo da crisálida: cavila un
pouquiño, é o verme o que sae ou é unha bolboreta?), mal como puido, foi
remando cara a parede da laga. Ós poucos, apareceron os outros nenos, rindo ás
gargalladas e, axiña, disque matinaron outra das súas.
Casa de
Viana, parroquia de San Martiño de Sacardebois, ano de mil novecentos cincuenta
e dous, sendo de xullo oito días andados.
.
